Một trong những yếu tố quyết định uy tín của các giải marathon quốc tế là độ chính xác của đường chạy. Nếu quãng đường không đạt chuẩn, thành tích của vận động viên sẽ không được công nhận, dù họ có thể lập kỷ lục. Vì vậy, việc đo đường chạy được Liên đoàn Điền kinh Thế giới (World Athletics) và Hiệp hội Marathon quốc tế (AIMS) quy định chặt chẽ.
Quy trình chuẩn sử dụng xe đạp gắn thiết bị đếm vòng quay bánh xe (Jones Counter), đã được hiệu chỉnh trước đó trên quãng đường chuẩn. Người đo đi chính xác theo đường ngắn nhất mà một vận động viên có thể chạy hợp lệ, gọi là Shortest Possible Route (SPR), thường bám sát mép trong ở các khúc cua. Đây là cách xác định chiều dài tối thiểu chính thức của một đường chạy.
Chuyên gia Nguyễn Trường Giang - Liên đoàn Điền kinh Việt Nam đo đường chạy VM Huế 2024. Ảnh: Võ Thạnh
Để bảo đảm đường chạy không ngắn hơn chuẩn, World Athletics yêu cầu cộng thêm hệ số tránh đường ngắn, hay còn gọi là hệ số an toàn (Short Course Prevention Factor SCPF) là 0,1%. Nghĩa là, với cự ly marathon 42,195 km, quãng đường thực tế sẽ được đo dài hơn ít nhất 42 m. Nhờ đó, bất kỳ vận động viên nào hoàn thành cự ly đều chắc chắn chạy tối thiểu 42,195 km.
Ngoài ra, đường chạy hợp lệ còn phải đáp ứng điều kiện về độ dốc, không được giảm quá 1 m trên mỗi km. Khoảng cách thẳng giữa điểm xuất phát và đích đến không vượt quá một nửa tổng cự ly. Các yếu tố này nhằm đảm bảo thành tích đạt được phản ánh đúng khả năng vận động viên, tránh sự hỗ trợ từ địa hình hoặc gió thuận chiều dài.
Thực tế thi đấu cho thấy, đồng hồ GPS của vận động viên thường ghi nhận quãng đường dài hơn so với cự ly công bố. Có ba nguyên nhân chính dẫn đến điều này. Thứ nhất, vận động viên hiếm khi bám sát đường ngắn nhất người đo đã đi. Khi vào cua hoặc tránh đám đông, đường chạy của họ dài thêm vài chục đến vài trăm mét.
Thứ hai, bản thân tín hiệu GPS có sai số. Khi chạy trong khu vực nhiều nhà cao tầng, cây cối hoặc có độ rung tay lớn, thiết bị có thể cộng thêm quãng đường so với thực tế. Các nghiên cứu cho thấy sai số này dao động 0,5-2%, tương ứng hàng trăm mét ở cự ly marathon.
Ngoài ra, quá trình thiết kế đường chạy thực tế có thể gồm các điều chỉnh nhỏ về rào chắn, điểm lấy nước, khu vực an toàn. Tuy nhiên, với hệ số an toàn 0,1% và quy trình giám sát nhiều bước, sai số này luôn nằm trong phạm vi cho phép và nhỏ hơn nhiều so với chênh lệch từ GPS hay cách chạy của vận động viên.
Ông Kim Vivian - chuyên gia từ AIMS đo đường giải chạy đêm TP HCM 2023. Ảnh: Trần Quỳnh
Theo quy định của Liên đoàn Điền kinh Thế giới, tất cả đường chạy marathon đạt chuẩn đều phải được đo và chứng nhận bởi các chuyên gia được cấp hạng A hoặc B. Chứng nhận này đảm bảo tính minh bạch, giúp kết quả thi đấu có thể dùng để xét kỷ lục hoặc tiêu chuẩn tham dự các giải quốc tế khác.
Tại Việt Nam, Liên đoàn Điền kinh là đơn vị chịu trách nhiệm áp dụng quy chuẩn này. Các giải được Liên đoàn cấp chứng nhận đường chạy, chẳng hạn, đều được đo đạc và kiểm định bởi chuyên gia được ủy quyền.
Ví dụ đối với giải VnExpress Marathon, ban tổ chức cho biết, toàn bộ đường chạy đều được đo và chứng nhận theo quy trình trên. Người đo tiến hành nhiều vòng lặp, tính toán sai số, sau đó nộp báo cáo để tổ chức quốc tế phê duyệt. "Cự ly được vạch ra trên thực địa luôn bám sát tuyến đường ngắn nhất, đồng thời tuân thủ các yêu cầu về độ dốc và khoảng cách giữa vạch xuất phát, đích đến theo chuẩn World Athletics", đại diện ban tổ chức cho hay.
Lan Anh