Những năm tới, ngoài quãng đường 42,195 km, các VĐV còn phải đối mặt với chướng ngại lớn khác - sức nóng từ biến đổi khí hậu.

Nghiên cứu được Climate Central công bố cuối tháng 10 cảnh báo rằng 86% trong số 221 giải marathon trên thế giới sẽ ít khả năng có "điều kiện tối ưu" cho VĐV vào năm 2045. Trong số này có New York, London, Berlin, Tokyo, Chicago, Boston và Sydney - 7 giải thuộc hệ thống World Marathon Majors.

Theo báo cáo, nhiệt độ lý tưởng để đạt thành tích tốt nhất cho các elite nam là khoảng 4 độ C, còn với nữ là 9 độ C. Nhưng ở nhiều thành phố, mức nhiệt ấy đang dần trở nên hiếm hoi.

Ví dụ, Tokyo Marathon hiện có 69% khả năng diễn ra trong điều kiện tối ưu cho nam, nhưng con số này sẽ giảm xuống 57% trong 20 năm tới. Ở Boston, tỷ lệ này cũng sẽ giảm từ 61% xuống 53%, còn London chỉ còn 17%. Với nhóm nữ, điều kiện thi đấu cũng xấu đi tại 5 trong 7 major, đặc biệt Berlin và Sydney sẽ giảm hơn 10% khả năng có nhiệt độ lý tưởng.

Tác động của thời tiết không chỉ là chuyện vài độ chênh lệch. Theo runner người Scotland Mhairi Maclennan, người từng là nữ VĐV Anh có thành tích cao nhất tại London Marathon 2024, thi đấu trong điều kiện nóng bức có thể khiến cơ thể tổn hại nặng. "Nhiều VĐV ngất xỉu vì mất nước, kiệt sức, và mất hàng tháng để hồi phục", Maclennan nói. "Nó ảnh hưởng đến độ đặc của máu, khả năng hồi phục, thậm chí phá hỏng kế hoạch tập luyện cho những mục tiêu sau đó".

Các số liệu của Copernicus - cơ quan giám sát khí hậu châu Âu - cho biết năm 2024 là năm nóng nhất trong lịch sử, với nhiệt độ trung bình cao hơn 1,6 độ so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Tại Berlin Marathon 2025, nhiệt độ chạm ngưỡng 24 độ, cao hơn hẳn mức lý tưởng cho thành tích đỉnh cao. Đây được cho là nguyên nhân khiến Sabastian Sawe không thể phá kỷ lục thế giới dù thắng áp đảo với cách biệt gần 4 phút. Ở Tokyo và London, trời cũng ấm bất thường, lên tới 20 độ. Ban tổ chức Berlin thậm chí phải khuyến cáo runner không nên đặt nặng mục tiêu cải thiện thành tích cá nhân tốt nhất (PB), mà hãy tận hưởng bầu không khí đường chạy.

"Một số đợt nóng ở Berlin và Tokyo năm nay khiến điều kiện thi đấu vượt xa ngưỡng lý tưởng", Maclennan nhận định. "Và điều đó ảnh hưởng trực tiếp tới giá trị thương mại của thể thao - khi khán giả kỳ vọng kỷ lục, nhưng khí hậu khiến điều đó ngày càng hiếm hoi".

Để thích nghi, nhiều VĐV phải tập ở nơi có khí hậu nóng, luyện trong buồng nhiệt hoặc tắm hơi, ngâm nước nóng sau buổi tập nhằm giúp cơ thể làm quen. Nhưng không phải ai cũng có điều kiện này, và việc duy trì phong độ trong môi trường khắc nghiệt vẫn là bài toán khó.

Với hàng chục nghìn người tham dự, marathon là sự kiện gắn chặt với lịch tổ chức cố định mỗi năm. Tuy nhiên, nhà khoa học Andrew Pershing, trưởng nhóm nghiên cứu của Climate Central cho biết: "Khi khí hậu ấm lên, những ngày có thời tiết tốt sẽ dịch chuyển, và nếu giải vẫn tổ chức cùng thời điểm, điều kiện lý tưởng ấy sẽ dần trôi qua".

Một giải pháp được gợi ý là xuất phát sớm hơn - như tại Giải vô địch điền kinh thế giới Doha 2019, cả hai cuộc marathon nam và nữ đều chạy vào nửa đêm để tránh nóng ban ngày. Tuy nhiên, ngay cả khi đó, nhiệt độ vẫn lên tới 31 độ với độ ẩm 77% - khiến hàng chục VĐV bỏ cuộc.

Maclennan cho rằng điều này là không thể tránh khỏi khi các sự kiện quốc tế thường có lịch cố định. "Các VĐV không thể chọn nơi hay thời điểm thi đấu. Thế vận hội Los Angeles 2028 chắc chắn cũng sẽ phải tính toán kỹ để thích nghi với thời tiết khắc nghiệt", nữ VĐV 30 tuổi nói.

Thập kỷ qua chứng kiến hàng loạt cột mốc lịch sử. Eliud Kipchoge từng hai lần phá kỷ lục thế giới của nam với thành tích 2 giờ 1 phút 39 giây tại Berlin Marathon 2018 và 2 giờ 1 phút 9 giây cũng tại giải này năm 2022, trước khi bị đàn em đồng hương Kelvin Kiptum xô đổ bằng mốc 2 giờ 0 phút 35 giây tại Chicago Marathon 2023. Ruth Chepngetich thì lập kỷ lục nữ với 2 giờ 9 phút 57 giây tại Chicago Marathon 2024, trước khi bị cấm thi đấu vì doping.

Công nghệ giày, dinh dưỡng và dữ liệu sinh học được xem là những yếu tố chính giúp kỷ lục liên tục bị phá. Nhưng khi Trái đất nóng lên, ngay cả công nghệ cũng khó bù đắp. Các nhà khoa học dự báo rằng các điều kiện lý tưởng cho kỷ lục mới sẽ hiếm dần, khiến tốc độ cải thiện thành tích chậm lại đáng kể. "Càng nhiều cuộc đua diễn ra trong điều kiện tệ hơn, cơ hội để phá kỷ lục càng ít", Maclennan nói. "Các đợt nắng nóng đã và đang viết lại lịch sử của marathon".

Với những người yêu chạy, marathon luôn là biểu tượng của ý chí con người - nơi ranh giới giữa thể lực và tinh thần bị thử thách đến tận cùng. Nhưng trong thời đại khí hậu khắc nghiệt, chính biểu tượng ấy cũng đang bị thử thách.

Khi nhiệt độ tăng lên từng năm, các kỷ lục có thể dừng lại, những đường chạy có thể thay đổi, và bản thân marathon - môn thể thao tưởng như trường tồn - sẽ phải thích nghi để tồn tại.

Hồng Duy (theo CNN)