Mang thai là giai đoạn nhạy cảm của phụ nữ, thường đi kèm với nhiều thay đổi trong cơ thể như: tăng cân, làn da sạm màu, nổi nhiều mụn, đau lưng, hay cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, ăn không ngon miệng, bị táo bón.

Theo PGS.TS.BS Lê Bạch Mai, Giám đốc Y khoa miền Bắc, Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome; nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia: Có thể nhận biết tình trạng táo bón ở thai phụ qua các biểu hiện như đi tiêu (đi ngoài) khó khăn, tần suất đi ít hơn 3 lần/tuần, phân cứng và khô, đôi khi kèm theo máu. Ngoài ra, cảm thấy đau rát mỗi lần đi tiêu, chướng bụng... cũng là những dấu hiệu thường gặp của táo bón.

"Phụ nữ mang thai mắc táo bón nếu không được thăm khám, hỗ trợ điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ lẫn con", Phó giáo sư Lê Bạch Mai cho biết.

Đối với mẹ bầu: táo bón khiến mẹ luôn cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, hay cáu gắt do đi ngoài khó khăn, ra máu. Nếu rặn nhiều sẽ bị đau rát vùng hậu môn, nứt hậu môn, viêm xung quanh hậu môn, sa trực tràng, bệnh trĩ... Trường hợp bị táo bón nặng, mẹ bầu phải dùng lực rặn khi đi vệ sinh có thể gây sảy thai, sinh non.

Mặt khác, táo bón kèm theo chứng buồn nôn, ốm nghén sẽ khiến mẹ bầu giảm sự thèm ăn, ăn uống không ngon miệng dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng, mệt mỏi, sức khỏe kém. Chưa kể, những chất độc có trong phân như phenol, amoniac... khi tồn đọng trong ruột quá lâu sẽ gây hấp thụ ngược lại ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.

Đối với thai nhi: mẹ bầu bị táo bón kéo dài có thể dẫn đến suy dinh dưỡng bào thai, suy giảm sức đề kháng, trẻ sinh ra rất dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn.

Nguyên nhân

Nguyên nhân khiến thai phụ dễ bị táo bón thai kỳ, theo PGS.TS.BS Lê Bạch Mai, có thể bao gồm:

Các hormone tiết ra nhiều trong thai kỳ, đặc biệt là progesterone gây cản trở hoạt động của các cơ quan tiêu hóa. Cụ thể, các hormone này khiến nhu động ruột kém co bóp, khiến việc đẩy chất thải ra ngoài trở nên khó khăn hơn dẫn đến táo bón.

Chế độ dinh dưỡng thai kỳ không cân đối như ăn quá nhiều chất bột đường, chất béo, ít chất xơ sẽ khiến cho quá trình tiêu hóa chậm hơn, gây đầy hơi, chướng bụng và táo bón.

Mẹ bầu bổ sung sắt không đúng cách khiến cơ thể không hấp thụ được mà thải ra ngoài tạo thêm gánh nặng cho đường tiêu hóa. Khi mới mang thai nhiều người mẹ thận trọng nên hạn chế đi lại sợ ảnh hưởng đến thai nhi. Tập thể dục hay vận động nhẹ nhàng là cách giúp thức ăn di chuyển qua ruột già nhanh hơn. Do đó, nếu mẹ bầu hạn chế thái quá việc vận động sẽ khiến hệ tiêu hóa hoạt động kém, phân trở nên cứng, dẫn đến táo bón.

Phụ nữ mang thai thường bị mất nước do nôn khi bị nghén trong 3 tháng đầu và không bổ sung lượng nước bị thiếu hụt đầy đủ, dẫn đến táo bón. Stress cũng là một trong những nguyên nhân gây táo bón ở phụ nữ mang thai. Khi cơ thể bị căng thẳng quá mức sẽ phản ứng lại bằng cách giảm hoạt động của nhu động ruột và gây táo bón.

Phòng ngừa

Để phòng ngừa chứng táo bón trong thai kỳ, đảm bảo sức khỏe của mẹ và thai nhi, PGS.TS.BS Lê Bạch Mai đưa ra lời khuyên, khi biết mình có thai, mẹ bầu cần có chế độ dinh dưỡng khoa học, cân bằng, hợp lý, cần uống đủ nước. Mẹ vận động nhẹ nhàng, ăn đủ chất xơ, bổ sung vi chất dinh dưỡng khoa học (không bổ sung quá nhiều sắt và canxi)...

Một trong những cách PGS.TS.BS Lê Bạch Mai khuyến khích mẹ bầu nên thực hiện và nên duy trì thường xuyên đó là, thay đổi chế độ ăn uống hàng ngày để tăng cường hấp thu chất xơ giúp đi ngoài dễ dàng hơn. Dưới đây là các loại thực phẩm mà mẹ bầu nên tăng cường bổ sung:

Sữa chua: trong sữa chua có chứa vi sinh vật được gọi là probiotics. Probiotics là những vi khuẩn tốt vì chúng giúp cải thiện sức khỏe đường ruột cũng như làm mềm phân.

Chuối: trong chuối có chứa nhiều nước và chất xơ, cả hai đều giúp thúc đẩy hoạt động của hệ tiêu hóa tốt hơn. Một quả chuối trung bình cung cấp khoảng 10% nhu cầu chất xơ của một người trong một ngày.

Các loại quả mọng như mâm xôi, quả việt quất và dâu tây... cũng được xếp vào nhóm các thực phẩm cải thiện táo bón hiệu quả vì giàu chất xơ. Chỉ 1/2 cốc mâm xôi đã chứa 4g chất xơ.

Táo và lê: trong táo và lê chứa một số hợp chất giúp cải thiện tiêu hóa bao gồm chất xơ, sorbitol và fructose. Những loại trái cây này cũng chứa hàm lượng nước cao, giúp dễ tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón tốt. Để tận dụng tối đa lợi ích từ táo và lê, mẹ bầu ăn nguyên quả còn vỏ.

Mận khô: đây cũng là thực phẩm trị táo bón hiệu quả. Trong mận khô chứa rất nhiều chất xơ. Bên cạnh đó, mận khô cũng chứa các hợp chất sorbitol và phenolic có lợi cho đường tiêu hóa.

Bánh mì nguyên cám, ngũ cốc và mì ống: các sản phẩm từ lúa mì nguyên hạt là nguồn cung cấp chất xơ không hòa tan tuyệt vời, giúp tăng khối lượng phân, thúc đẩy lượng thức ăn qua ruột nhanh hơn.

Các loại đậu: Các loại đậu như đậu hà lan, đậu lăng, đậu xanh... có hơn 10 gr chất xơ trong mỗi khẩu phần (nhiều hơn hầu hết các nguồn cung cấp chất xơ khác). Đậu là một hỗn hợp chứa chất xơ hòa tan và không hòa tan, cả hai đều giúp tiêu hóa thức ăn tốt và giảm táo bón.

Khoai lang, khoai tây: một củ khoai lang nướng nguyên vỏ chứa 3,8 gr chất xơ. Với hàm lượng chất xơ cao, khoai lang giúp ngăn ngừa và giảm táo bón rất tốt. Bên cạnh đó, khoai tây nướng cũng là một nguồn cung cấp chất xơ dồi dào, với 3gr trong một củ khoai tây nướng nhỏ.

Hạt chia: loại hạt nhỏ này là một nguồn cung cấp chất xơ và axit béo omega-3 dồi dào giúp trị chứng táo bón. Mẹ bầu có thể rắc chúng vào món salad hoặc thêm vào sinh tố.

Trong trường hợp mắc táo bón kéo dài hoặc nặng, PGS.TS.BS Lê Bạch Mai khuyến cáo các mẹ bầu không được tự ý dùng thuốc trị táo bón khi chưa hỏi ý kiến bác sĩ. Theo đó, mẹ bầu nên đi khám dinh dưỡng để được chẩn đoán, tư vấn điều trị, xây dựng thực đơn dinh dưỡng phù hợp, nhanh chóng cải thiện tình trạng táo bón, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ, bé.

Song Ngư