Nhồi máu cơ tim xảy ra khi mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành bị nứt vỡ, hình thành cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu, khiến tim thiếu oxy, dưỡng chất, dẫn đến tổn thương cơ tim. Nếu không được xử trí kịp thời, người bệnh có thể tụt huyết áp, loạn nhịp, sốc tim, suy tim nặng hoặc tử vong.

ThS.BS Nguyễn Hoài Vũ, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết nhịp sinh học, thời tiết, chế độ sinh hoạt và mức độ stress có thể ảnh hưởng đến nguy cơ nhồi máu cơ tim. Người trên 50 tuổi, mắc bệnh nền tim mạch, tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu, bệnh thận, hút thuốc, uống rượu, ít vận động hoặc căng thẳng kéo dài là nhóm có nguy cơ cao nhất.

Trong ngày

Bác sĩ Vũ cho hay các cơn thiếu máu cơ tim không xảy ra ngẫu nhiên mà tuân theo nhịp sinh học trong ngày. Buổi sáng, từ 6h đến 11h là khung giờ nguy cơ cao nhất xảy ra nhồi máu cơ tim. Khi cơ thể thức dậy, huyết áp và nhịp tim tăng nhanh, hormone adrenaline, noradrenaline, cortisol đạt mức cao, tim phải làm việc nhiều, đồng thời máu dễ kết tập tiểu cầu, cục máu đông khó tan hơn. Đây cũng là thời điểm thay đổi tư thế từ nằm sang đứng, khiến tim chịu gánh nặng tức thời.

Nguy cơ đạt đỉnh cao nhất khoảng 6h30, khi một loại protein ức chế tiêu sợi huyết (PAI‑1) đạt mức tối đa. Loại protein này có tác dụng ức chế sự phân hủy cục máu đông, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

Khung thời gian có nguy cơ cao thứ hai trong ngày là buổi chiều từ 14h đến 18h, khi nhiều người hoạt động thể chất hoặc căng thẳng tinh thần. Nguy cơ giảm dần vào buổi tối, đêm, khi cơ thể nghỉ ngơi, huyết áp và nhịp tim hạ xuống.

Trong tuần

Bác sĩ Vũ dẫn nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhồi máu cơ tim tăng rõ rệt vào đầu tuần, cao nhất là thứ Hai. Hiện tượng này được gọi là "Monday Peak" - đỉnh nhồi máu cơ tim đầu tuần, ghi nhận nhất quán ở nhiều quốc gia. Nguyên nhân được cho là sự kết hợp giữa áp lực tâm lý khi quay lại công việc sau cuối tuần. Cơ thể thay đổi hormone theo nhịp sinh học, yếu tố tim mạch sẵn có, khiến tim và mạch máu nhạy cảm, dễ hình thành cục máu đông, dẫn tới nhồi máu cơ tim.

Trong năm

Mùa đông là thời điểm nguy cơ nhồi máu cơ tim cao nhất trong năm. Khi trời lạnh, mạch máu co lại làm huyết áp tăng, cơ thể dễ mất nước do không cảm thấy khát, làm máu đặc hơn. Thêm vào đó, các loại virus đường hô hấp kích hoạt viêm toàn thân, tác động lên các mảng xơ vữa trong động mạch vành.

Thời điểm giao mùa nhiệt độ thay đổi thất thường, lạnh đột ngột hoặc nóng quá mức đều gây áp lực lên tim mạch. Nắng nóng khiến cơ thể mất nước, huyết áp hạ đột ngột nhưng nhịp tim tăng, dẫn đến thiếu máu cục bộ cơ tim.

Ngoài yếu tố thời tiết, các dịp lễ hội cuối năm và đầu năm mới cũng là thời điểm dễ tăng số ca nhồi máu cơ tim. Nguyên nhân do thói quen tụ tập ăn uống, tiêu thụ nhiều thực phẩm béo, mặn, giàu đường, uống nhiều rượu bia, thiếu ngủ hoặc stress cảm xúc... kết hợp với thời tiết lạnh làm tăng huyết áp, tạo điều kiện cho nhồi máu cơ tim bùng phát.

Để phòng ngừa, bác sĩ Vũ khuyên mọi người theo dõi huyết áp, dùng thuốc đều đặn, tập thể dục, ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, kiểm soát stress, giữ ấm khi trời lạnh. Khi xuất hiện dấu hiệu cảnh báo nhồi máu cơ tim như đau ngực, khó thở, mệt, buồn nôn hoặc chóng mặt, cần đến cơ sở y tế ngay. Một số trường hợp nhồi máu cơ tim không có triệu chứng điển hình, dễ bỏ qua "thời gian vàng" cấp cứu.

Ly Nguyễn