Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Dinh, khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết nhiệt độ và độ ẩm thay đổi là điều kiện thuận lợi để tác nhân gây bệnh viêm mũi họng phát triển, lây lan. Khi hít phải không khí lạnh, các mao mạch ở mũi co lại, lưu thông máu kém. Khi các tác nhân gây bệnh tấn công, lớp niêm mạc mũi họng bị tổn thương, phù nề, tiết nhiều dịch nhầy, các tế bào biểu mô bong tróc, giảm tiết chất nhầy, đường hô hấp suy yếu, giảm khả năng kháng khuẩn tại chỗ. Lúc này trẻ thường có biểu hiện sổ mũi, hắt hơi, đau họng, ho, đôi khi có khàn tiếng, quấy khóc hoặc bỏ bú, họng sưng đỏ, đau đầu, sốt.

Hệ miễn dịch còn non yếu nên trẻ nhỏ (nhất là trẻ dưới 5 tuổi) có nguy cơ mắc bệnh cao. Ống mũi của trẻ hẹp và niêm mạc mỏng, chỉ cần nhiễm lạnh hoặc tiếp xúc với người bệnh cũng dễ phát triển thành viêm mũi họng. Nhiều thói quen sinh hoạt chưa phù hợp như trẻ ở trong môi trường quá nóng hoặc lạnh, hay chơi ở nơi ẩm mốc, nhiều bụi, lông thú cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Nếu không chăm sóc và điều trị đúng cách, phản ứng viêm do virus kích hoạt làm tăng tiết dịch nhầy, tạo môi trường ẩm ướt cho vi khuẩn sinh sôi. Các loại vi khuẩn thường trú trong vùng họng như streptococcus pneumoniae, haemophilus influenzae hay moraxella catarrhalis có thể xâm nhập sâu hơn khi hệ miễn dịch suy yếu, gây bội nhiễm vi khuẩn. Hậu quả là viêm nặng hơn, có thể lan sang tai giữa, xoang hoặc đường hô hấp dưới dẫn đến viêm phế quản, tiểu phế quản, viêm phổi, suy hô hấp cấp... Nếu viêm mũi họng do liên cầu khuẩn nhóm A (S.pyogenes) có thể gây biến chứng nguy hiểm như bệnh thấp tim, viêm cầu thận cấp.

Trẻ lớn tuổi có thể bị viêm mũi họng 2-4 lần một năm. Tần suất mắc bệnh ở trẻ em dưới 6 tăng lên 6-8 lần mỗi năm. Thời gian ủ bệnh khoảng 1-3 ngày, thường xảy ra ở mức độ nhẹ và có thể biến mất sau 7-14 ngày nếu được nghỉ ngơi và chăm sóc tốt. Hiện bệnh viêm mũi họng ở trẻ em chưa có thuốc đặc hiệu. Thuốc kháng sinh chỉ có tác dụng trong các trường hợp bội nhiễm vi khuẩn hoặc xuất hiện biến chứng.

Bác sĩ Dinh khuyên phụ huynh cho trẻ mắc bệnh nghỉ ngơi, uống đủ nước và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá để hạn chế kích thích đường hô hấp. Phụ huynh có thể vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý 0,9% từ 3 đến 5 lần mỗi ngày. Nếu dịch nhầy nhiều, có thể dùng dụng cụ hút mũi, nhưng không nên lạm dụng để tránh gây tổn thương niêm mạc.

Nếu bé sốt cao, phụ huynh có thể lau mát bằng khăn mềm nhúng nước ấm 37-38 độ C (tránh dùng nước quá nóng có thể gây kích ứng da), tập trung ở vùng nách và bẹn. Trẻ mặc đồ thoáng, ở phòng thoáng khí. Nếu sốt không giảm, có thể dùng thuốc hạ sốt theo hướng dẫn của bác sĩ.

Phụ huynh nên cho trẻ ăn các món mềm lỏng, dễ tiêu, chia nhỏ bữa ăn để trẻ không bị mệt và nôn trớ khi ăn, uống thêm nước ấm, nước ép trái cây giàu vitamin C. Trẻ trên 12 tháng tuổi có thể sử dụng một số phương pháp giảm ho như mật ong pha với nước ấm (liều lượng 1/2-1 thìa cà phê mật ong mỗi lần, không dùng mật ong cho các bé dưới 12 tháng tuổi do nguy cơ ngộ độc botulism).

Để phòng bệnh, cha mẹ hình thành cho trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, vệ sinh đồ chơi và không gian sống sạch sẽ. Trẻ cần được tiêm phòng đầy đủ, duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học và uống đủ nước mỗi ngày. Giữ ấm cho trẻ khi thời tiết chuyển lạnh, nhất là cổ, ngực, bàn tay và bàn chân.

Phụ huynh đưa trẻ đi khám ngay khi con xuất hiện một trong các dấu hiệu như sốt cao liên tục, kém đáp ứng với các biện pháp hạ sốt hoặc sốt trên 3 ngày. Trẻ mệt nhiều, li bì, khó đánh thức hoặc bỏ bú, bỏ ăn, ho dữ dội, thở nhanh, khó thở... cũng cần khám ngay.

Trịnh Mai