Huyết khối tĩnh mạch sâu là tình trạng hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch sâu, thường gặp nhất ở chi dưới (cẳng chân, đùi hoặc vùng chậu). Bệnh cũng xuất hiện ở tĩnh mạch các cơ quan khác của cơ thể như chi trên, não, ruột, gan hoặc thận.

BS.CKII Nguyễn Thu Trang, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, giải thích cục máu đông trong tĩnh mạch sâu có thể cản trở dòng máu trở về tim gây đau, sưng chân tái diễn dẫn đến thuyên tắc phổi hoặc suy giãn tĩnh mạch, hội chứng hậu huyết khối. Bác sĩ chỉ ra những dấu hiệu nhận biết bệnh dưới đây.

Sưng một bên chân

Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất là phù chi không đối xứng, tức là chỉ sưng một bên chân thay vì cả hai. Tình trạng sưng thường bắt đầu ở cẳng chân hoặc đùi, sau đó lan rộng, nặng dần, không giảm ngay cả khi nghỉ ngơi hay kê cao chân.

Đau hoặc căng tức ở bắp chân

Người bệnh thường bị đau, căng hoặc chuột rút ở bắp chân, nhất là khi đứng lâu hoặc đi bộ. Cơn đau tăng khi ấn nhẹ vào vùng tĩnh mạch bị ảnh hưởng hoặc cảm giác bắp chân căng cứng bất thường so với bên còn lại. Triệu chứng này không phải lúc nào cũng xuất hiện nhưng nếu kèm theo sưng một bên chân là dấu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua.

Da ấm, nóng đỏ hoặc đổi màu

Khi tĩnh mạch sâu bị tắc do huyết khối, vùng da xung quanh thường ấm nóng hơn, có thể đỏ hoặc xanh tím, đôi khi có cảm giác căng, da sáng bóng. Người có tông da sẫm thường khó nhận thấy thay đổi màu da song vẫn có thể cảm nhận bằng tay thấy vùng da nóng hơn hoặc căng cứng so với bên chân còn lại.

Tĩnh mạch nông nổi rõ

Khi dòng máu trong tĩnh mạch sâu bị tắc, máu ứ lại làm các tĩnh mạch nông giãn to, nổi rõ dưới da. Người bệnh thường cảm thấy chân nặng, mỏi liên tục, khác với cảm giác mệt bình thường sau khi đứng lâu hoặc đi bộ.

Khó thở, đau ngực, ho ra máu, chóng mặt, ngất

Nếu cục máu đông di chuyển lên phổi có thể gây tắc nghẽn động mạch phổi, rất nguy hiểm. Khi đó, người bệnh thường đột ngột khó thở, đau ngực, ho ra máu, chóng mặt hoặc ngất xỉu; cần được cấp cứu.

Huyết khối tĩnh mạch sâu thường xảy ra khi tĩnh mạch bị tổn thương do phẫu thuật, chấn thương, nhiễm trùng hoặc viêm. Nguy cơ tăng cao ở người trên 60 tuổi, ít vận động, nằm viện dài ngày hoặc có bệnh nền như béo phì, suy tim, ung thư, viêm ruột. Các yếu tố khác như hút thuốc lá, sử dụng thuốc tránh thai, liệu pháp hormone, tiền sử gia đình hoặc rối loạn đông máu di truyền cũng góp phần thúc đẩy hình thành cục máu đông. Trong một số trường hợp, bệnh xuất hiện mà không xác định được nguyên nhân cụ thể, gọi là huyết khối vô căn.

Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ siêu âm Doppler tĩnh mạch chi dưới kết hợp xét nghiệm D-dimer. Điều trị chủ yếu là dùng thuốc chống đông nhằm ngăn cục máu đông phát triển và giảm nguy cơ thuyên tắc phổi. Trong một số trường hợp nặng, bác sĩ cân nhắc phương pháp tiêu sợi huyết, can thiệp lấy huyết khối hoặc đặt stent tĩnh mạch. Phương pháp điều trị cụ thể phụ thuộc vào kết quả chẩn đoán, yếu tố nguy cơ của từng bệnh nhân.

Để phòng ngừa huyết khối tĩnh mạch sâu, bác sĩ Trang khuyến cáo mọi người nên vận động đều đặn, tránh ngồi hay đứng bất động quá lâu. Trường hợp di chuyển máy bay dài hoặc lái xe xa, nên đi bộ tại chỗ hoặc gập, duỗi bàn chân, cẳng chân thường xuyên.

Người bệnh phải nằm lâu sau phẫu thuật, bệnh lý nội khoa nên được dự phòng bằng vớ y khoa, vật lý trị liệu, tập vận động sớm và cân nhắc phòng ngừa bằng thuốc theo chỉ định bác sĩ. Kiểm soát cân nặng, bỏ thuốc lá và điều trị các bệnh nền như ung thư, rối loạn đông máu, suy tim... cũng giúp phòng bệnh.

Ly Nguyễn