Xét nghiệm mỡ máu thường đo 4 chỉ số chính gồm cholesterol toàn phần, cholesterol xấu (LDL-C), cholesterol tốt (HDL-C), triglyceride (chất béo trung tính). Thông thường, triglyceride bình thường nên dưới 150 mg/dL, LDL-C lý tưởng là dưới 100 mg/dL. Cholesterol toàn phần dưới 200 mg/dL. Các thành phần của mỡ máu vượt quá giá trị bình thường gọi là rối loạn mỡ máu. Tình trạng này làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy thận, tử vong.

Chuyên viên Nguyễn Thị Thu Huyền, khoa Dinh dưỡng tiết chế, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, khuyên người bệnh nên ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt. Ăn cá ít nhất hai lần mỗi tuần, ưu tiên cá béo như cá hồi, cá thu, cá mòi để bổ sung omega-3 giúp hạ cholesterol và bảo vệ mạch máu. Thực phẩm lên men như sữa chua không đường, kim chi, natto, gạo đỏ lên men cũng hỗ trợ hệ vi sinh đường ruột và quá trình chuyển hóa lipid.

Chế biến luộc, hấp, nướng thay vì chiên rán, và bổ sung thực phẩm chứa sterol, stanol thực vật (đậu nành, mè, ngũ cốc nguyên hạt) có thể giảm hấp thu cholesterol. Nên chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ để giảm gánh nặng cho gan. Uống 1,5-2 lít nước mỗi ngày hỗ trợ chuyển hóa, tăng cường chức năng gan - mật. Uống đủ nước cũng kiểm soát cân nặng, giảm nguy cơ béo phì - yếu tố làm nặng thêm tình trạng mỡ máu. Ưu tiên nước lọc, trà thảo mộc không đường, hạn chế nước ngọt, rượu bia.

Hạn chế thực phẩm chứa nhiều cholesterol như thịt đỏ, nội tạng động vật, thịt mỡ, da các loại gia cầm vì chúng dễ làm tăng cholesterol xấu. Giảm tiêu thụ chất béo bão hòa (chất béo no) có nhiều trong thức ăn nhanh, thịt nhiều mỡ, sữa nguyên kem, dầu mỡ động vật và đồ ngọt công nghiệp. Cắt giảm lượng đường cũng giúp hạ triglyceride, có thể phòng tránh béo phì.

Người bệnh rối loạn mỡ máu không tiếp xúc với khói thuốc lá, nên ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng. Tập luyện thể dục đều đặn, vừa phải như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc bơi lội khoảng 150-300 phút mỗi tuần với cường độ trung bình hoặc 75-150 phút mỗi tuần. Duy trì cân nặng hợp lý với vòng eo dưới 90 cm ở nam, 80 cm ở nữ cũng tốt cho sức khỏe tổng thể.

Nếu sau khi thay đổi lối sống khoảng 2-3 tháng mà mỡ máu không giảm, bác sĩ có thể chỉ định điều trị cho người bệnh bằng thuốc. Mỡ máu cao thường không gây triệu chứng rõ rệt ở giai đoạn đầu. Nhiều người chỉ phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc sau khi xảy ra biến cố tim mạch.

Rối loạn mỡ máu có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, song nguy cơ cao hơn ở người thừa cân. Lối sống ít vận động, thói quen hút thuốc lá, bệnh tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh thận mạn cùng yếu tố di truyền là những nguyên nhân gây bệnh phổ biến. Người lớn khỏe mạnh nên kiểm tra cholesterol máu 4 đến 6 năm một lần. Người từ 40 tuổi trở lên nên tầm soát rối loạn mỡ máu.

Trịnh Mai