Bệnh viện Nhi đồng Thành phố (TP HCM) ngày 6/3 cho biết vừa điều trị thành công cho bé trai 13 tuổi, nguy kịch do viêm màng não do phế cầu. Trước đó, bé bị nhiễm trùng thần kinh trung ương nặng, liên tục sốt cao và khó đáp ứng điều trị, phải truyền kháng sinh liều cao và chế phẩm thuốc liên tục.
Giải thích về bệnh, bác sĩ Võ Thị Minh Tuyền, khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết viêm màng não do phế cầu là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng ở trẻ em Việt Nam và trên thế giới, đặc biệt đối với trẻ dưới 5 tuổi. Một nghiên cứu năm 2009 ước tính về gánh nặng bệnh tật do vi khuẩn này trên toàn cầu, cho biết viêm màng não có tỷ lệ 17 ca mắc trong 100.000 trẻ, nhưng 10 ca trong số đó tử vong.
Bệnh có tính chất nặng nề song triệu chứng dễ nhầm lẫn với bệnh tiêu hóa, ví dụ tiêu chảy, nôn, ói... Trong khi đó, viêm màng não có thể tiến triển rất nhanh, trở nặng chỉ trong vòng vài giờ. Tỷ lệ tử vong cao, lên đến hơn 50% khi không được điều trị kịp thời. Nếu được chữa khỏi, bệnh vẫn để lại di chứng nặng nề như mù, điếc, liệt, động kinh, chậm phát triển trí tuệ...
Quá trình điều trị cũng gặp nhiều khó khăn do vi khuẩn có thể kháng kháng sinh khiến các thuốc điều trị bị thu hẹp. Theo nghiên cứu do bác sĩ công bố năm 2023, trên 124 trẻ điều trị tại Bệnh viện Nhi đồng 2 TP HCM từ tháng 1/2018 đến tháng 9/2021, tỷ lệ phế cầu đa kháng thuốc tăng từ 74,5% (năm 2008-2009) đến 94,5% (năm 2018-2021). Tức là, người bệnh có thể bị tăng chi phí, kéo dài thời gian điều trị và nằm viện, hồi phục lâu hoặc không được chữa khỏi bệnh, tăng nguy cơ tử vong.
Mặt khác, ca bệnh xuất hiện rải rác ở các tháng trong năm, tăng cao ở những tháng đầu năm và những tháng cuối năm. Kết luận này được nhóm các chuyên gia dịch tễ thông tin tại nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ và phân tuýp huyết thanh các trường hợp viêm màng não do vi khuẩn phế cầu, đăng tải trên tạp chí Y học dự phòng ngày 17/8/2023, khảo sát trên trẻ em dưới 5 tuổi điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ năm 2015 đến năm 2021.
Trẻ tiêm vaccine phòng bệnh tại VNVC. Ảnh: Nhật Linh
Như vậy, những tháng đầu năm và thời điểm giao mùa xuân - hạ hiện nay có thể ghi nhận số ca nhiễm tăng lên. Trẻ em, trong đó nhóm có bệnh lý nền như tim mạch, béo phì, dễ mắc và nguy cơ trở nặng cao hơn.
"Thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi thất thường dễ gây suy giảm sức đề kháng, đặc biệt ở những đối tượng có bệnh nền hoặc trẻ nhỏ. Phế cầu khuẩn trú sẵn ở vùng hầu họng có thể nhân cơ hội xâm lấn các cơ quan gây bệnh. Vì vậy, việc phòng bệnh chủ động bằng tiêm vaccine rất cần thiết", bác sĩ Tuyền cho biết.
Giải thích thêm về nguy cơ lây nhiễm phế cầu khuẩn, bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC chia sẻ mầm bệnh có sẵn trong vùng hầu họng của mọi người, lây sang người khác thông qua giọt bắn khi ho, hắt hơi, nói chuyện. Trung tâm kiểm soát bệnh tật Mỹ năm 2015 thống kê phế cầu trú tại vùng mũi, họng của 5-90% dân số khỏe mạnh và gây ra khoảng 2.000 trường hợp viêm màng não mỗi năm. Lý do là vi khuẩn có khả năng bám dính đặc trưng vào các tế bào biểu mô, xâm lấn các cơ quan khi gặp điều kiện thuận lợi như đề kháng suy giảm, niêm mạc tổn thương do mắc virus như cúm, Covid-19.
Phế cầu cũng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ghi nhận có số ca nhiễm cao thứ 3 trên thế giới, gây ra số ca tử vong cao nhất so với tất cả tác nhân virus, vi khuẩn. Do đó, bác sĩ Chính khuyến cáo người dân, các gia đình chú trọng phòng bệnh cho con. Trong đó, vaccine được xem là biện pháp phòng ngừa chủ động, hiệu quả lên đến 97%. Mũi tiêm còn có thể bảo vệ chéo trước các virus khác lây qua đường hô hấp khác như cúm, Covid-19.
Theo số liệu thống kê năm 2015 của WHO, vaccine phòng phế cầu khuẩn đã phòng ngừa khoảng 7,5 triệu trường hợp khỏi nhiễm phế cầu khuẩn và cứu sống khoảng 290.000 trẻ dưới 5 tuổi trên toàn cầu.
Gia Nghi
Hiện, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC có đủ hai loại vaccine ngừa các bệnh do phế cầu gây ra. Vaccine Synflorix (Bỉ) ngừa 10 chủng, tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi. Vaccine Prevenar 13 (Mỹ) ngừa 13 chủng, tiêm cho trẻ em từ 6 tuần tuổi và người lớn, người từ 2 tuổi chỉ cần tiêm một mũi