Trả lời:

Tai mũi họng là những bộ phận chịu ảnh hưởng lớn bởi áp lực. Tai có một ống nhỏ nối khoang tai giữa với vòm mũi họng gọi là vòi nhĩ. Bộ phận này có chức năng điều chỉnh áp suất, làm mới không khí trong tai. Vòi nhĩ cũng giúp thoát chất tiết từ tai giữa xuống vòm mũi họng, ngăn chặn dịch tiết từ vòm mũi họng đi lên tai giữa gây viêm.

Ở trạng thái bình thường, cửa vòi nhĩ luôn khép kín. Khi chúng ta nuốt hoặc ngáp, dưới tác động co kéo của cơ nâng màn hầu, vòi nhĩ mở ra giúp không khí ở trung nhĩ và môi trường bên ngoài thông với nhau. Khí áp giữa trong và ngoài màng nhĩ cân bằng giúp màng nhĩ ở đúng vị trí, rung động tốt.

Khi đi máy bay, lúc cất cánh hoặc hạ cánh nhanh, sự thay đổi về độ cao khiến áp suất tăng giảm đột ngột, áp lực giữa khoang tai giữa và môi trường bên ngoài chênh lệch lớn. Màng nhĩ bị hút lồi ra khi máy bay lên cao và đẩy lõm xuống khi hạ cánh. Cả hai hiện tượng này đều khiến màng nhĩ căng giãn, hạn chế cử động. Nếu vòi nhĩ chưa kịp mở ra, tắc nghẽn không mở ra được dễ gây cảm giác đau tai, ù tai, gọi là chấn thương tai giữa do khí áp. Trẻ nhỏ dễ bị tổn thương, đau tai nhiều hơn người lớn do vòi nhĩ hẹp hơn. Thông thường cảm giác này hết nhanh sau khoảng 15-30 phút khi ngáp hoặc nuốt.

Tuy nhiên, khi viêm đường hô hấp trên như viêm xoang, viêm mũi dị ứng, viêm tai giữa, niêm mạc vòm mũi họng bị phù nề làm bít tắc một phần lỗ của vòi nhĩ đổ vào khu vực này. Vòi nhĩ bị sưng, xung huyết, tắc nghẽn làm cản trở mở vòi nhĩ khi cần thiết. Từ đó gây mất cân bằng áp suất tại màng nhĩ, ảnh hưởng tới thính lực, khiến đau tai tăng nặng.

Trẻ nhỏ có sức chịu đựng kém hơn người lớn nên đi máy bay vào lúc này có thể quấy khóc nhiều. Trường hợp vòi nhĩ bị tắc hoàn toàn, nếu thay đổi áp suất có thể gây tích tụ dịch hoặc chảy máu tai giữa, dẫn đến biến chứng rách hoặc thủng màng nhĩ, viêm tai, mất khả năng nghe.

Trường hợp con bạn đang điều trị viêm tai giữa, tốt nhất không nên đi máy bay. Bạn nên cho con đi máy bay sau khi đã điều trị khỏi viêm tai giữa hoàn toàn khoảng hai tuần. Bé nên uống nước, nhai kẹo cao su, ngậm ti giả khi lên cao và hạ cánh để kích thích nuốt, giúp cân bằng áp suất.

Trẻ trên 6 tháng tuổi có thể cho uống thuốc giảm đau acetaminophen trước khi cất cánh 30 phút để giảm khó chịu, tránh dùng thuốc giảm xung huyết cho trẻ. Hướng dẫn trẻ đưa hàm dưới lên xuống như động tác nhai hoặc đưa hàm dưới chuyển động ra trước ra sau để vòi nhĩ mở ra, cải thiện mất cân bằng áp suất. Đeo nút tai cho trẻ giúp giảm tiếng ồn, bớt khó chịu.

Phụ huynh cũng có thể hướng dẫn con bịt kín hai lỗ mũi, hít vào thật mạnh, ngậm kín miệng, sau đó thổi hơi ra từ từ trong khi mũi và miệng vẫn đang bịt kín. Hơi sẽ làm vòi nhĩ mở ra, theo vòi nhĩ lên khoang tai giữa, thiết lập lại sự thông thoáng giữa tai giữa, mũi họng.

Tuy nhiên, cách làm này chỉ nên thực hiện ở người bình thường, không bị viêm đường hô hấp trên. Do khi đường hô hấp trên bị viêm nhiễm, thổi hơi có thể khiến dịch ở vòm mũi họng theo vòi nhĩ lên tai giữa và gây viêm.

Nếu trẻ đau tai nặng, kéo dài sau khi đi máy bay hoặc khi đã xuống sân bay, kèm các triệu chứng như sốt, chảy nước tai, cần đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để điều trị sớm.

ThS.BS Nguyễn Đức Minh
Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội