Hệ thống tiền đình giúp cơ thể giữ thăng bằng và định hướng không gian. Bộ phận này gồm cơ quan tiền đình ở tai trong, dây thần kinh tiền đình, các trung tâm xử lý tín hiệu tại não. Khi một phần trong hệ thống bị tổn thương, người bệnh có thể chóng mặt, mất thăng bằng, buồn nôn, ù tai. Rối loạn tiền đình được chia thành hai nhóm lớn là trung ương và ngoại biên.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Thị Thu Vân, khoa Thần kinh Đột quỵ, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết rối loạn tiền đình trung ương do các tổn thương nằm ở não, đặc biệt là tiểu não, thân não hoặc đường dẫn truyền tín hiệu từ não tới các bộ phận khác. Nguyên nhân thường xuất phát từ các tình trạng như đột quỵ não, u não, xơ cứng rải rác, chấn thương sọ não, nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương... Trong khi đó, rối loạn tiền đình ngoại biên bắt nguồn từ tai trong hoặc dây thần kinh tiền đình. Nguyên nhân phổ biến gồm sỏi ống bán khuyên (thạch nhĩ lạc chỗ), viêm mê đạo, viêm dây thần kinh tiền đình, bệnh Ménière, chấn thương tai trong, ngộ độc.

Triệu chứng của rối loạn tiền đình trung ương thường phức tạp và đa dạng hơn. Người bệnh có thể bị chóng mặt kèm nhìn đôi, nói khó, yếu hoặc liệt tay chân, rối loạn phối hợp động tác, mất điều hòa vận động. Chóng mặt dạng này thường không thay đổi nhiều khi đổi tư thế và thường kéo dài. Một số trường hợp xuất hiện dấu hiệu thần kinh khác như run, co giật hoặc mất ý thức thoáng qua.

Rối loạn tiền đình ngoại biên thường gây chóng mặt dữ dội kèm cảm giác quay tròn rõ rệt. Triệu chứng tăng khi thay đổi tư thế như quay đầu, ngồi dậy, cúi xuống. Người bệnh có thể buồn nôn, nôn nhiều, ù tai hoặc giảm thính lực. Thời gian chóng mặt thường ngắn hơn, có thể vài giây đến vài giờ, sau đó giảm dần. Thị giác và vận động tay chân không bị ảnh hưởng so với nhóm trung ương.

Bác sĩ Vân cho hay để phân biệt rối loạn tiền đình trung ương và ngoại biên, cần dựa vào đặc điểm rung giật nhãn cầu và các dấu hiệu thần kinh đi kèm. Tại bệnh viện có đầy đủ trang thiết bị như máy ảnh động nhãn đồ VNG, người bệnh được đo và phân tích chuyển động mắt, từ đó xác định tổn thương thuộc tiền đình trung ương hay ngoại biên. Phương pháp này cho kết quả nhanh, không xâm lấn, giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán ngay. Trường hợp nghi ngờ tổn thương trung ương, bác sĩ chỉ định chụp cộng hưởng từ hoặc cắt lớp vi tính não để tìm nguyên nhân. Với tổn thương ngoại biên, người bệnh cần được đo thính lực, nghiệm pháp tiền đình hoặc chụp CT xương thái dương khi cần.

Phương pháp điều trị rối loạn tiền đình trung ương tập trung vào xử trí nguyên nhân tại não, có thể can thiệp hoặc phẫu thuật lấy u, dùng thuốc điều trị bệnh lý thần kinh. Điều trị nhóm ngoại biên gồm thuốc kháng viêm, thuốc giảm chóng mặt, kết hợp bài tập phục hồi thăng bằng và điều chỉnh lối sống. Bệnh được phát hiện sớm và can thiệp đúng thời điểm giúp người bệnh giảm biến chứng, cải thiện chất lượng sống.

Nếu thường xuyên chóng mặt nào kèm các dấu hiệu thần kinh như yếu liệt, nói khó, mất thị lực đột ngột, người bệnh cần đi khám ngay vì khả năng có thể do đột quỵ. Người bị chóng mặt tái phát, kéo dài hoặc gây ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc hàng ngày cũng cần kiểm tra, xác định nguyên nhân và điều trị phù hợp.

Việt An