Thuốc ngủ (thuốc an thần gây ngủ) được chia thành nhiều nhóm với cơ chế tác dụng khác nhau như tác động lên hệ thần kinh trung ương, giúp an thần, thư giãn cơ và gây buồn ngủ hoặc nhóm thuốc có tác dụng chọn lọc lên vùng điều khiển giấc ngủ của não, hỗ trợ vào giấc nhanh, ít gây lơ mơ kéo dài vào buổi sáng. Một số thuốc kháng histamin có tác dụng an thần. Mỗi nhóm thuốc có thời điểm uống tối ưu để phát huy hiệu quả và hạn chế tác dụng phụ.

BS.CKI Nguyễn Hữu Khánh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, cho biết dùng thuốc ngủ không đúng chỉ định hoặc tự ý tăng liều có thể dẫn đến lệ thuộc thuốc, giảm trí nhớ, rối loạn vận động và nhiều tác dụng phụ khác. Bác sĩ chỉ định dùng thuốc ngủ khi người bệnh bị mất ngủ cấp tính do thay đổi múi giờ, áp lực công việc hoặc biến cố tâm lý. Thuốc cũng có thể dùng cho người bị mất ngủ kéo dài ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc, tâm trạng và sức khỏe tổng thể; khó ngủ do rối loạn lo âu, trầm cảm, đau mạn tính, Parkinson, Alzheimer.

Người bị giấc sớm, giấc ngủ gián đoạn nhiều lần mà thay đổi lối sống không cải thiện hoặc cần hỗ trợ ngắn hạn trong quá trình hồi phục sau phẫu thuật, bệnh cấp tính gây rối loạn giấc ngủ cũng có thể dùng thuốc ngủ theo tư vấn của bác sĩ.

Đa số thuốc ngủ nên được sử dụng khoảng 15-30 phút trước khi đi ngủ, khi người bệnh đã chuẩn bị sẵn môi trường và tư thế để ngủ. Nếu uống quá sớm, thuốc phát huy tác dụng trong lúc người bệnh vẫn còn hoạt động, dễ gây chóng mặt, giảm tập trung, tăng nguy cơ ngã. Ngược lại, uống quá muộn (sau nửa đêm) có thể khiến thuốc còn tác dụng vào sáng hôm sau, gây "ngủ gà", mệt mỏi, khó tập trung làm việc. Thuốc ngủ tác dụng kéo dài được kê cho người thường xuyên thức giấc sớm cần được sử dụng đúng giờ để đảm bảo giấc ngủ 7-8 tiếng.

Để cải thiện tình trạng mất ngủ, bác sĩ Khánh khuyên người bệnh nên đi ngủ và thức dậy đúng giờ, tránh dùng cà phê hoặc rượu bia vào buổi tối, hạn chế xem thiết bị điện tử trước khi ngủ, duy trì không gian ngủ yên tĩnh và thoáng mát. Nếu có tình trạng mất ngủ kéo dài, ngủ chập chờn, kèm triệu chứng như khó thở khi ngủ, ngủ ngáy to, mệt mỏi ban ngày, thay đổi tâm trạng hoặc suy giảm trí nhớ, người bệnh nên đến khám tại các cơ sở y tế có chuyên khoa Thần kinh. Tùy tình trạng, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như đa ký giấc ngủ (polysomnography), đo điện não đồ (EEG), xét nghiệm máu hoặc hình ảnh học não để tìm nguyên nhân.

Nếu bị mất ngủ mạn tính hoặc rối loạn giấc ngủ do nguyên nhân thần kinh, người bệnh ngoài thuốc có thể được bác sĩ chỉ định điều trị bằng liệu pháp kích thích từ trường xuyên sọ hoặc liệu pháp hành vi nhận thức để điều chỉnh nhịp sinh học và giảm phụ thuộc vào thuốc.

Phương Phạm