Trả lời:

Hay quên thường gặp ở người sau 50 tuổi. Nếu tình trạng này chỉ xuất hiện thoáng qua, không ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt có thể là dấu hiệu bình thường của quá trình lão hóa, gọi là suy giảm nhận thức lành tính. Ngược lại, thường xuyên hay quên kèm theo mất định hướng, thay đổi tính cách, ảnh hưởng đến công việc hoặc sinh hoạt hằng ngày có thể là biểu hiện sa sút trí tuệ.

Sa sút trí tuệ là tình trạng suy giảm nhận thức tiến triển, không thể hồi phục hoàn toàn, ảnh hưởng đến trí nhớ, ngôn ngữ, chức năng điều hành, định hướng không gian, khả năng tập trung chú ý. Trong đó, bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 60-80% các trường hợp. Một số người có thể bắt đầu biểu hiện sa sút trí tuệ từ trước 65 tuổi, gọi là sa sút trí tuệ khởi phát sớm. Những yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm tiền sử đột quỵ, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, chấn thương sọ não, lối sống ít vận động, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, di truyền.

Sa sút trí tuệ có thể khởi phát âm thầm trong nhiều năm, với các biểu hiện như hay quên, lặp lại câu hỏi nhiều lần, khó ghi nhớ thông tin mới, nhầm lẫn thời gian - không gian. Người bệnh có thể lúng túng khi sử dụng những thiết bị mà trước đây họ thành thạo, gặp khó khăn khi làm việc quen thuộc như nấu ăn, sử dụng điện thoại, thanh toán hóa đơn, có thể không nhận ra người thân quen. Một số người bị thay đổi cảm xúc bất thường, dễ kích động, cáu gắt, nghi ngờ vô cớ hoặc có xu hướng thu mình, xa lánh xã hội.

Nếu mẹ bạn thường xuyên quên, ảnh hưởng đến sinh hoạt kèm thay đổi hành vi, bạn nên đưa mẹ đến bệnh viện có chuyên khoa Thần kinh để bác sĩ kiểm tra, đánh giá chính xác và có phác đồ điều trị kịp thời, tối ưu.

Để chẩn đoán, bác sĩ khai thác bệnh sử, quan sát hành vi, khám thần kinh, thực hiện các trắc nghiệm tâm thần kinh đánh giá chức năng nhận thức, mức độ sa sút trí tuệ. Bác sĩ có thể chỉ định thêm chụp MRI 1.5 - 3 Tesla, CT hơn 100.000 lát cắt, xét nghiệm máu hoặc chọc dịch não tủy... nhằm loại trừ các nguyên nhân thực thể khác như u não, tổn thương mạch máu não nhỏ hoặc chẩn đoán sớm Alzheimer.

Hiện, sa sút trí tuệ chưa có phương pháp điều trị khỏi hoàn toàn, nhưng phát hiện sớm, điều trị kịp thời góp phần làm chậm tiến triển, duy trì khả năng sinh hoạt và chất lượng sống cho người bệnh. Tùy nguyên nhân và thể bệnh, bác sĩ điều trị bằng thuốc giúp cải thiện nhận thức kết hợp các biện pháp không dùng thuốc như luyện trí nhớ, trị liệu hành vi, vận động thể chất đều đặn, dinh dưỡng đầy đủ, kiểm soát tốt các bệnh nền.

Để phòng ngừa sa sút trí tuệ tiến triển, bạn nên khuyến khích mẹ tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, ngủ đủ giấc, ăn uống khoa học, ưu tiên rau củ quả... Bổ sung các dưỡng chất thiên nhiên như từ blueberry (việt quất) và ginkgo biloba (bạch quả) hỗ trợ chống gốc tự do, ngăn ngừa tác hại của gốc tự do, từ đó não khỏe mạnh, ghi nhớ tốt hơn.

BS.CKI Nguyễn Tấn Sang
Khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM