ThS.BS Nguyễn Thu Vân, Phó trưởng khoa Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết sôi bụng chủ yếu xảy ra ở trẻ 3-18 tuần tuổi. Phần lớn trường hợp là hiện tượng sinh lý và giảm dần theo thời gian. Song đây cũng là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề sức khỏe cần thăm khám.

Nguyên nhân đầu tiên khiến bụng trẻ phát ra tiếng kêu là do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện. Các enzym hỗ trợ tiêu hóa chưa đầy đủ, ruột non chưa phát triển toàn diện, dẫn đến tình trạng sữa chưa được xử lý triệt để, dễ lên men và sinh hơi.

Một nguyên nhân khác rất thường gặp là trẻ nuốt phải không khí trong khi bú. Khi bé ngậm sai khớp vú, bú bình không phù hợp hoặc dòng sữa chảy quá mạnh, bé dễ nuốt hơi vào bụng. Không khí đi kèm với sữa tích tụ trong dạ dày và ruột, gây đầy hơi, ợ hơi, sôi bụng. Chế độ ăn của người mẹ cũng ảnh hưởng trực tiếp. Mẹ ăn thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, nhiều tinh bột, đồ ngọt, đồ tái sống, gỏi... dễ khiến trẻ bị khó tiêu, dẫn tới sôi bụng hoặc rối loạn tiêu hóa.

Một số bé bị sôi bụng do kém dung nạp lactose. Khi thiếu enzyme lactase, bé không thể tiêu hóa hoàn toàn đường lactose có trong sữa, dẫn đến khí tích tụ trong ruột. Một số trẻ có cơ địa dị ứng với protein trong sữa bò, gây đầy hơi và sôi bụng. Lý do ít gặp hơn nhưng cần lưu ý là rối loạn hệ vi sinh hoặc nhiễm khuẩn đường ruột. Các loại vi khuẩn gây hại như E. coli, Salmonella... có thể khiến trẻ tiêu chảy, chướng bụng, kèm tiếng ọc ọc liên tục.

Cho trẻ bú quá đói hoặc quá no cũng gây sôi bụng. Khi đói, nhu động ruột co bóp mạnh để kích thích tiêu hóa, tạo ra âm thanh đặc trưng. Ngược lại, khi bú quá nhiều, hệ tiêu hóa bị quá tải, sữa chưa kịp xử lý cũng dẫn đến sinh hơi.

Theo bác sĩ Vân, không phải lúc nào sôi bụng cũng đáng lo. Nếu chỉ có âm thanh ọc ọc phát ra từ bụng mà trẻ vẫn bú tốt, ngủ ngoan, tăng cân bình thường, phụ huynh có thể yên tâm. Để khắc phục tình trạng này, bác sĩ khuyên phụ huynh cần chú ý tư thế bú của con. Đặt trẻ áp bụng vào bụng mẹ, tư thế trẻ thẳng trục (tai, mỏm vai, mỏm xương hông thẳng hàng), miệng mở rộng, cằm tì vào ngực của mẹ, quầng vú phía dưới ít quan sát thấy hơn quầng vú phía trên. Với trẻ bú bình, phụ huynh chọn núm vú phù hợp độ tuổi, lỗ sữa vừa phải để bé không nuốt quá nhiều khí. Sau mỗi cữ bú, nên thực hiện vỗ ợ hơi cho trẻ.

Người mẹ nên duy trì chế độ ăn lành mạnh, nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế các thực phẩm gây sinh hơi hoặc dễ làm trẻ khó tiêu. Nếu trẻ dùng sữa công thức, phụ huynh cần chọn đúng loại sữa phù hợp với lứa tuổi, pha đúng tỷ lệ, tránh lắc mạnh tạo bọt khí, cho trẻ bú sữa ngay sau khi pha.

Massage bụng và vận động nhẹ nhàng cũng là giải pháp hiệu quả. Phụ huynh và người chăm sóc bé có thể xoa bụng bé theo vòng tròn chiều kim đồng hồ khoảng 2-3 phút sau khi bú. Động tác này giúp kích thích nhu động ruột, hỗ trợ tống hơi ra ngoài. Đặt bé nằm ngửa rồi nhẹ nhàng cầm hai chân bé làm động tác đạp xe cũng giúp đẩy khí thừa ra khỏi bụng, giảm cảm giác khó chịu.

Môi trường sống yên tĩnh, thoáng mát để bé ngủ ngon. Không nên để trẻ khóc lâu vì việc khóc nhiều cũng khiến bé nuốt thêm không khí, làm tình trạng sôi bụng nặng hơn. Theo dõi cân nặng, chiều cao và sức khỏe tiêu hóa của trẻ qua các lần khám định kỳ.

Nếu tình trạng sôi bụng kéo dài và kèm triệu chứng bất thường như nôn trớ nhiều lần, quấy khóc, bụng căng chướng, đi ngoài phân lỏng... cha mẹ không nên tự ý dùng thuốc, cần đưa trẻ đi khám. Đây có thể là dấu hiệu bất dung nạp sữa, dị ứng hoặc nhiễm khuẩn đường ruột. Bác sĩ có thể chỉ định siêu âm bụng chụp X-quang ổ bụng hoặc các xét nghiệm về chuyển hóa lactose trong sữa để tìm nguyên nhân.

Trịnh Mai