Theo bác sĩ Trần Huỳnh Tấn, Quản lý Y khoa Vùng 1 - Hồ Chí Minh, Hệ thống tiêm chủng VNVC, ở giai đoạn đầu sởi gây ra các triệu chứng như sốt, mệt mỏi, đau đầu, mỏi cơ, biếng ăn, nôn ói, tiêu chảy... Các triệu chứng này khiến sởi dễ nhầm lẫn với sốt phát ban, cúm, nhiễm trùng đường tiêu hóa. Bác sĩ Tấn cho biết có thể phân biệt sởi và các bệnh thông qua ba dấu hiệu điển hình dưới đây:
Đốm Koplik
Sởi thường bắt đầu với một cơn sốt nhẹ, kèm theo triệu chứng ho, chảy nước mũi, mắt đỏ và đau cổ họng. Khoảng 2-3 ngày mắc bệnh, các đốm Koplik màu trắng nhỏ, li ti bắt đầu xuất hiện. Từ vài nốt ban đầu, vài trăm nốt có thể trong niêm mạc má (phía trong miệng, ngang răng hàm). Xung quanh đốm Koplik sung huyết, thường tồn tại 24 -48 giờ.
Theo bác sĩ Tấn, đây là dấu hiệu đặc biệt, có thể chẩn đoán sớm và chính xác bệnh sởi. Song bị nhiều người bỏ qua, cho rằng đang bị nấm miệng, thường có các mảng lớn, bám vào lưỡi hoặc nướu răng.
Hạt Koplik trong miệng người mắc sởi. Ảnh: AAFP
Chảy nước mắt, nước mũi
Bệnh sởi ở giai đoạn đầu thường sốt cao và viêm long đường hô hấp trên dẫn đến ho khan, chảy nước mắt nước mũi, mắt đỏ cộm, sợ ánh sáng, mắt có gỉ kèm nhèm, sưng nề mi mắt. Giai đoạn này thường kéo dài 2-4 ngày.
Phát ban
Đến ngày thứ 4-6, người bệnh bắt đầu nổi ban màu đỏ, sần, xuất hiện đầu tiên ở trán, sau đó lan rộng ra khắp mặt, xuống cổ, ngực, lưng, tay và phát ban khắp cơ thể trong ba ngày. Những vết ban này có màu đỏ, mọc thành từng đốm, nằm rải rác hoặc lan rộng ra, dính liền vào nhau.
Theo bác sĩ Tấn, dấu hiệu này thường bị nhiều người nhầm lẫn với ban ở sốt phát ban. Song, sốt phát ban thường đến giai đoạn mọc ban sẽ không còn sốt và khỏe trở lại.
Còn ở bệnh sởi, mọc ban là giai đoạn toàn phát của bệnh, kéo dài trong 4-6 ngày, lúc này người bệnh thường mệt mỏi, ho nhiều.
Sau đó, ban sẽ bay đi để lại vết thâm trên da, còn gọi là "vằn da hổ". Giai đoạn này, nếu bệnh nhân vẫn còn sốt, bệnh có thể đã chuyển sang giai đoạn nguy hiểm, virus sẽ phá vỡ hàng rào bảo vệ, làm suy yếu hệ miễn dịch, tấn công đa cơ quan, gây viêm phổi, suy hô hấp, tăng nguy cơ tử vong.
Phát ban mọc khắp thân người ở một trẻ nhỏ mắc sởi. Ảnh: Lê Phương
Cách phòng sởi
Sởi là bệnh truyền nhiễm do virus gây nên, dễ lây qua đường hô hấp, một người mắc có thể lây cho 18 người. Năm 2025 nằm trong chu kỳ 4-5 năm của dịch sởi.
Tính từ đầu năm đến ngày 20/3, nước ta có hơn 42.400 ca mắc sởi và nghi sởi ở tất cả địa phương. 5 ca tử vong liên quan sởi, tại TP HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước. Ca gần đây nhất là bé gái 4 tuổi (ở Hà Nội) chưa tiêm vaccine, tử vong do biến chứng suy đa tạng, viêm phổi suy hô hấp cấp tiến triển, bão cytokine trên nền bệnh sởi.
Theo Bộ Y tế, thời gian tới, bệnh sởi tại nước ta sẽ tiếp tục tăng nhanh số ca mắc. Ngoài trẻ nhỏ, sởi còn gây bệnh ở người lớn.
Hiện vaccine phòng sởi được Bộ Y tế cho phép tiêm từ 6 tháng tuổi thay vì đủ 9 tháng tuổi như thông lệ, đây được tính là mũi sởi 0. Đến 9 và sau 12 tháng tuổi, trẻ cần tiêm tiếp ít nhất 2 mũi vaccine phòng sởi theo phác đồ thông thường. Tiêm đầy đủ vaccine sởi có hiệu quả lên đến 98%.
Trẻ nhỏ tiêm vaccine tại VNVC. Ảnh: Hữu Thuận
Người lớn không nhớ rõ lịch sử chủng ngừa cần tiêm ít nhất hai mũi vaccine cách nhau tối thiểu 1 tháng. Phụ nữ nên tiêm chủng trước mang thai 3 tháng để bảo vệ sức khỏe và truyền kháng thể thụ động bảo vệ con khi chào đời, chưa đủ tuổi chủ động tiêm vaccine sởi.
Ngoài vaccine, cha mẹ cần chủ động phòng sởi cho con bằng cách giữ vệ sinh nhà cửa, các vật dụng trong gia đình, đồ chơi của trẻ. Trẻ cũng cần được ăn uống đủ chất dinh dưỡng, uống đủ nước, ngủ đủ giấc để nâng cao thể trạng. Gia đình cũng cần dạy trẻ mang khẩu trang khi tiếp xúc với nhiều người, thường xuyên rửa tay, hạn chế đưa tay lên mắt mũi miệng. Khi trẻ mắc sởi cần đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt, không nên chần chừ, điều trị theo mẹo dân gian khiến bệnh nặng hơn.
Tuấn An