Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TP HCM, cho biết biến chứng của sởi thường gặp khi bệnh không được phát hiện, điều trị sớm hoặc trên cơ địa đặc biệt như có bệnh nền tim mạch, phổi, thận... Trong đó, biến chứng viêm não ít gặp song để lại di chứng nặng nề như yếu, liệt, giảm thị lực. 10-40% bệnh nhân sởi biến chứng viêm não có thể tử vong.

Viêm não do sởi thường xảy ra vào ngày 3 đến ngày 6 khi phát ban. Bệnh khởi phát đột ngột, biểu hiện bằng những cơn sốt cao, nhức đầu, co giật, rối loạn ý thức và hôn mê, liệt một bên người hoặc một chi... Nhóm thường bị viêm não gồm trẻ lớn, đang tuổi đi học. Sau sởi, trẻ có nguy cơ gặp các di chứng suốt đời như liệt, điếc, chậm phát triển trí tuệ, khó khăn trong học tập. Tỷ lệ tử vong khoảng 20%.

Ngoài viêm não, trẻ có thể bị suy dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch do sởi. Theo bác sĩ Khanh, hai biến chứng này cũng để lại hậu quả nặng nề ở trẻ song ít được phụ huynh chú ý do không diễn biến rầm rộ, ngay tức thì.

Bệnh sởi có thể dẫn đến suy dinh dưỡng khiến trẻ kém phát triển về chiều cao và cân nặng so với bạn đồng trang lứa. Lý do, virus sởi gây ra tổn thương cho hệ tiêu hóa như viêm loét bề mặt hệ tiêu hóa như miệng, thực quản, ruột, dẫn đến tiêu chảy kéo dài và kém hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu, bao gồm protein. Ngoài ra, mầm bệnh làm suy yếu hệ miễn dịch của trẻ, tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng khác, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng suy dinh dưỡng. Trong đó, sự thiếu hụt vitamin A thường gặp nhất, góp phần vào tình trạng chậm phát triển.

Đối với tình trạng suy giảm miễn dịch, virus sởi phá hủy các kháng thể đã có từ trước, làm gián đoạn nhận diện mầm bệnh trong hệ miễn dịch. Tình trạng này khiến trẻ yếu ớt, dễ bị các mầm bệnh khác tấn công. Tình trạng suy giảm miễn dịch sau mắc sởi có thể kéo dài hơn một năm kể từ thời điểm mắc sởi.

Việc chăm sóc, điều trị trẻ nhỏ gặp biến chứng do sởi cũng khó khăn. Nếu trẻ bị viêm phổi bội nhiễm, phải dùng kháng sinh nặng hoặc liều cao để điều trị. Ở nhóm trẻ có thể trạng kém, mắc các bệnh lý nền như tim bẩm sinh, ung thư, các bệnh mạn tính khác... mắc sởi gây nhiều biến chứng nặng cần điều trị rất nhiều kháng sinh, thở máy, truyền gamma globulin miễn dịch tốn kém.

"Trẻ mắc sởi cũng cần phải cách ly tuyệt đối nên tốn nhiều công sức chăm sóc và không phải ai cũng đảm bảo điều kiện sức khỏe để chăm sóc", bác sĩ nói.

Sởi là bệnh truyền nhiễm có tốc độ lây lan nhanh hơn cúm. Một người mắc sởi có thể lây cho 12-18 người chưa có miễn dịch. Bên cạnh đó, sởi không chỉ lây trực tiếp mà còn qua trung gian như bàn tay, mặt bàn, ghế, môi trường sinh hoạt có chứa virus, rất khó kiểm soát nguồn lây.

Trong bối cảnh toàn quốc ghi nhận hơn 38.800 ca nghi sởi, trong đó hơn 3.400 ca nhiễm, 5 ca tử vong, bác sĩ Khanh khuyến cáo phụ huynh nên chủ động giúp con phòng bệnh hơn chữa bệnh. Đồng thời, phụ huynh cũng cần rà soát lịch sử để tiêm chủng cho bản thân, tránh trở thành nguồn lây.

Biện pháp dự phòng sởi hiệu quả nhất là tiêm vaccine càng sớm càng tốt. Theo nguyên tắc, dịch sởi chỉ có thể chặn đứng chuỗi lây nhiễm khi tỷ lệ tiêm chủng vaccine sởi trong cộng đồng đạt từ 95% trở lên.

BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết Việt Nam có nhiều loại vaccine phòng sởi gồm: mũi sởi đơn MVVAC (Việt Nam); loại phối hợp sởi - rubella (MRVAC), loại phối hợp 3 trong 1 sởi - quai bị - rubella Priorix (Bỉ); loại phối hợp sởi - quai bị - rubella MMR II (Mỹ). Vaccine được cung cấp trong chương trình Tiêm chủng Mở rộng (miễn phí) và dịch vụ, chỉ định cho trẻ từ 9 tháng hoặc từ 12 tháng tuổi. Mỗi trẻ cần tối thiểu hai mũi vaccine, hiệu quả ngăn sởi và biến chứng lên đến 98%.

Tại khu vực lưu hành dịch sởi, vaccine có thể tiêm từ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi, được tính là mũi "chống dịch" (mũi sởi 0). Sau đó trẻ vẫn tiêm hai mũi vaccine có thành phần sởi lúc 9 và sau 12 tháng tuổi.

Người lớn chưa tiêm hoặc không nhớ lịch sử chủng ngừa cần tiêm đủ ít nhất hai mũi vaccine, phác đồ cách nhau một tháng. Phụ nữ cần tiêm vaccine sởi trước khi mang thai ba tháng.

Để tăng phòng bệnh sởi, các chuyên gia khuyến cáo gia đình giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ, tập cho con thói quen rửa tay thường xuyên và đeo khẩu trang khi ở nơi đông người, chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng. Gia đình, nhà trường thường xuyên khử trùng đồ chơi, dụng cụ học tập và phòng học bằng các chất sát khuẩn thông thường, cách ly trẻ bệnh với trẻ khỏe mạnh.

Khi trẻ có dấu hiệu sốt, ho, chảy nước mũi, phát ban, cần sớm cách ly và đưa đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám, điều trị kịp thời.

Tuấn An - Lý Vi