Bác sĩ Hoa Tuấn Ngọc, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, cho biết bệnh zona thần kinh xảy ra khi virus Varicella Zoster (VZV) tái hoạt động sau thời gian "ngủ đông" tại các hạch thần kinh cảm giác ở người từng mắc và khỏi thủy đậu. Lúc này, virus có thể di chuyển theo hướng ngược dòng từ các hạch thần kinh, dọc theo sợi thần kinh cảm giác và xâm nhập vào mạch máu gần đó. Người bệnh bị viêm, tổn thương vùng da tương ứng với đường đi của dây thần kinh điều khiển một bên cơ thể.
Khi đến các vị trí như ngực, mặt, mắt, cổ, virus có thể tấn công trực tiếp các mạch máu não hoặc tim, gây ra viêm mạch và các biến chứng mạch máu. Bên cạnh đó, hệ miễn dịch bị kích thích và phản ứng mạnh bằng cách giải phóng các chất gây viêm (cytokine). Chất này làm tổn thương lớp nội mạc mạch máu, phá vỡ các mảng xơ vữa. Từ đó, cục máu đông dần hình thành và gây tắc nghẽn mạch vành, gây nhồi máu cơ tim.
Zona thần kinh có thể gây nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não. Ảnh minh họa: Vecteezy
Một nghiên cứu so sánh trên 71.912 bệnh nhân mắc zona thần kinh tại Mỹ, cho thấy người mắc zona thần kinh có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim trong 30 ngày đầu sau nhiễm, cao hơn 1,35 lần so với người không nhiễm. Cơ thể bệnh nhân sốt cao, tim đập nhanh, nhu cầu oxy của mô tăng lên, song lưu lượng máu đến tim giảm, đặc biệt ở người có sẵn hẹp động mạch vành. Từ đó, bệnh nhân bị thiếu máu cục bộ, nhồi máu cơ tim.
Máu đông làm tắc nghẽn dòng máu hoặc làm yếu thành mạch, từ đó dẫn đến vỡ mạch và gây ra đột quỵ. Theo một nghiên cứu năm 2019, người mắc zona, đặc biệt là ở vùng mắt, nguy cơ đột quỵ cao hơn từ 1,3 đến 4 lần so với người không mắc. Nguy cơ này tăng rõ rệt ở người dưới 40 tuổi và trong vòng một năm sau khi bị zona.
Một nghiên cứu năm 2017 trên 23.213 bệnh nhân bị zona thần kinh tại Hàn Quốc cho thấy nguy cơ biến cố tim mạch tổng hợp tăng 41%, đột quỵ tăng 35% và nhồi máu cơ tim tăng 59% ở người mắc zona.
Zona thần kinh thường đi kèm với đau dữ dội và căng thẳng kéo dài, tăng hoạt động hệ thần kinh giao cảm. Huyết áp tăng cao, tim đập nhanh hơn và làm tăng nguy cơ các biến cố tim mạch. Ngoài ra, trạng thái lo âu, mất ngủ hay trầm cảm sau khi bị zona cũng góp phần tạo gánh nặng lên hệ tim mạch.
Ngoài biến chứng tim mạch, zona thần kinh có thểgây biến chứng khác như đau thần kinh sau zona, viêm não, viêm màng não, viêm phổi, liệt mặt. Người trên 50 tuổi và người có bệnh nền như thận mạn tính, gan mạn tính, tiểu đường, tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính COPD... thuộc nhóm có nguy cơ cao và dễ gặp biến chứng do bệnh.
Người lớn tiêm vaccine phòng zona thần kinh tại Hệ thống Tiêm chủng VNVC. Ảnh: Mộc Miên
Do đó, bác sĩ Ngọc khuyến cáo người dân tiêm phòng để ngăn nguy cơ mắc và biến chứng do zona. Vaccine chỉ định tiêm cho người từ 50 tuổi trở lên hoặc người từ 18 tuổi có nguy cơ cao mắc zona thần kinh do bệnh lý hoặc sử dụng các thuốc, phương pháp ức chế hệ miễn dịch. Hiệu quả ngăn bệnh đến 97% ở người từ 50 tuổi, 87% ở người từ 18 tuổi bị suy giảm miễn dịch do bệnh lý đồng thời giảm đau thần kinh sau zona và các biến chứng hơn 90%. Lịch tiêm hai mũi cách nhau từ 1-2 tháng.
Bên cạnh vaccine, người dân nên có chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống đủ chất, tránh căng thẳng và sử dụng các chất kích thích. Người mắc bệnh nền cần tuân thủ chỉ định thuốc của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe.
Nếu mắc zona, người bệnh cần điều trị sớm, giữ vùng da sạch sẽ, thoáng khí. Bệnh nhân cần tránh gãi, chà xát khiến mụn nước vỡ ra gây nhiễm trùng da, tuyệt đối không bôi, đắp thuốc theo phương pháp dân gian trái với hướng dẫn từ bác sĩ.
Bình Nguyên