Những triệu chứng đau bụng, nôn ói ban đầu được chẩn đoán nhầm là ngộ độc thực phẩm, điều trị không bớt nên bà Ngà đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM. Kết quả xét nghiệm HbA1C (mức đường huyết trung bình trong 2-3 tháng) cao, men tụy lipase máu đánh giá chức năng tuyến tụy tăng, chỉ số nhiễm trùng 1.68 ng/ml, gấp 34 lần bình thường. Ảnh chụp CT cho thấy tụ dịch quanh tụy, viêm tụy cấp thể hoại tử mức độ rất nặng 8/10.

BS.CKII Huỳnh Văn Trung, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, cho biết nồng độ pH động mạch của bà Ngà giảm còn 7.2 (bình thường 7.35-7.45) cho thấy cơ thể có quá nhiều axit. "Đây là trường hợp viêm tụy cấp thể hoại tử nặng trên nền đái tháo đường kiểm soát kém, dẫn đến rối loạn chuyển hóa, nhiễm trùng máu và nhiễm toan ceton", bác sĩ Trung nói.

Đường huyết tăng cao kéo dài khiến gan tăng tổng hợp triglyceride và giảm khả năng phân giải mỡ, dẫn đến tăng triglyceride máu. Lúc này, men tụy phân hủy triglycerid tạo ra acid béo tự do, chất độc trực tiếp với tế bào tụy, gây viêm và hoại tử mô tụy. Người bệnh tiểu đường lâu năm dễ tổn thương mạch máu nhỏ nuôi tụy, khiến tụy thiếu oxy, các men tiêu hóa bị hoạt hóa sớm ngay trong nhu mô tụy, gây viêm lan rộng. Viêm làm giảm tiết insulin, đường huyết tăng, từ đó làm trầm trọng thêm các tổn thương ở tụy.

Tụy nằm phía sau dạ dày, tiết enzym tiêu hóa và hormone điều hòa đường huyết. Viêm tụy cấp khiến các enzym tiêu hóa bị kích hoạt sớm trong tuyến tụy, dẫn đến tụy tự "tiêu hóa" mô của chính mình, gây phù nề, viêm, hoại tử mô tụy. Vi khuẩn xâm nhập vào vùng mô tụy hoại tử dẫn đến nhiễm trùng, sốc nhiễm khuẩn và suy đa cơ quan, nguy cơ tử vong.

Bác sĩ chỉ định bà Ngà lọc máu liên tục (CRRT) để loại bỏ độc chất, các chất trung gian gây viêm và điều chỉnh rối loạn toan kiềm, song song truyền dịch, điện giải, kháng sinh phổ rộng, kiểm soát đường huyết bằng insulin tĩnh mạch. Người bệnh được giảm tiết dịch tụy bằng thuốc đặc hiệu, nuôi ăn qua ống thông dạ dày để giảm gánh nặng cho tụy.

Sau ba giờ lọc máu, các chỉ số sinh tồn cải thiện, bà Ngà tỉnh táo hơn, thoát nguy kịch. Ba ngày sau, bác sĩ lọc máu lần hai để loại bỏ các yếu tố nguy cơ. Sau hơn 10 ngày điều trị, bà hồi phục, ăn uống được, chỉ số viêm và đường huyết trở về bình thường.

Bác sĩ Trung cho biết có nhiều nguyên nhân dẫn đến viêm tụy cấp như uống rượu, hút thuốc lá, sỏi mật, rối loạn mỡ máu, nhiễm ký sinh trùng, virus. Một số trường hợp viêm tụy sau phẫu thuật cơ quan quanh tụy, ổ bụng. Nguy cơ mắc bệnh tăng nếu gia đình có người bị viêm tụy. Không kiểm soát tốt tiểu đường như bà Ngà cũng dễ dẫn đến viêm tụy.

Triệu chứng viêm tụy cấp thường gặp như buồn nôn, nôn ói, chướng bụng, đau bụng dữ dội vùng thượng vị và lan ra sau lưng hoặc ngực. Cơn đau thường xuất hiện sau bữa ăn nhiều dầu mỡ hoặc rượu bia, kèm sốt, mệt mỏi, bụng chướng nhanh. Bác sĩ Trung khuyên người bệnh tiểu đường không nên chỉ uống thuốc theo toa cũ mà cần tái khám và uống thuốc dựa trên kết quả xét nghiệm đường huyết. Người bệnh sỏi mật, mỡ máu, chấn thương bụng hoặc phẫu thuật vùng bụng, viêm gan A, viêm gan B... nên khám sức khỏe định kỳ, kiểm soát tốt bệnh để tránh biến chứng viêm tụy.

Mỗi người tránh uống rượu bia, hạn chế món chiên, nhiều dầu mỡ, kiểm soát cân nặng, tập thể dục đều đặn để phòng viêm tụy. Nếu đau bụng kéo dài trên 24 giờ không giảm, người bệnh nên đến bệnh viện để được kiểm tra.

Bảo Trâm

*Tên bệnh nhân đã được thay đổi