Chị Mai Thị Thu (Đắk Lắk) cho biết nhiều tuần nay, thời tiết ẩm ướt khiến muỗi xuất hiện nhiều hơn trước. Dù đã dùng màn che cửa, chị và các thành viên trong gia đình vẫn bị đốt. Địa phương nhiều lần nhắc nhở người dân chống muỗi, phòng bệnh song vì bận rộn nên chị quên mất. Cho đến hôm 2/10, khu vực sinh sống có thêm ca mắc viêm não Nhật Bản, chị mới nhớ đưa con trai 8 tuổi đi tiêm vaccine phòng bệnh các mũi nhắc lại, vệ sinh sạch nhà cửa, khu vực đọng nước.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Quỳnh đưa con gái hơn 2 tuổi đến VNVC Pleiku (Gia Lai) tiêm mũi 3 vaccine viêm não Nhật Bản. Mũi tiêm này bị trễ 5 tháng do gia đình chị bận việc, quên đưa con đến tiêm nhắc. Chị Quỳnh lo lắng con gái có thể bị bệnh vì không tiêm đủ liệu trình.

"Bác sĩ tư vấn gia đình cứ tiêm mũi thứ 3, dù tiêm muộn vẫn tạo miễn dịch bảo vệ, còn hơn không tiêm", chị Quỳnh nói.

Trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk báo cáo đến cuối tháng 9, toàn tỉnh đã ghi nhận 4 trường hợp mắc viêm não Nhật Bản. Nơi các bệnh nhân sinh sống có điều kiện môi trường chưa đảm bảo như nuôi bò, heo ngay trong khu vực nhà ở và có muỗi, bọ gậy phát triển, là nguyên nhân chính gây lây nhiễm bệnh viêm não Nhật Bản. Ở khu vực ghi nhận ca bệnh thứ 4, tỷ lệ tiêm vaccine chỉ đạt 65% đối với mũi 1, hơn 62% với mũi 2 và hơn 53% với mũi 3

Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC, vùng dịch tễ chính của bệnh viêm não Nhật Bản thường ở nông thôn hoặc vùng trồng lúa, có nhiều nương rẫy, chuồng trại. Các khu vực này có điều kiện thuận lợi cho muỗi tập trung sinh sôi và phát triển như nhiều bụi rậm, ẩm... Trong đó, lợn là nguồn lây nhiễm quan trọng nhất do tỷ lệ lợn bị nhiễm virus viêm não Nhật Bản trong vùng dịch rất cao, chiếm khoảng 80% đàn lợn nuôi và phạm vi nuôi lợn tại hộ gia đình lớn. Còn muỗi trung gian truyền virus từ lợn sang người.

Nhiều bệnh nhân viêm não Nhật Bản ở vùng nông thôn có lịch sử chưa tiêm chủng hoặc tiêm chủng không đủ phác đồ. Lý do là người dân chưa hiểu được tầm quan trọng của vaccine hoặc lo ngại con gặp các phản ứng sau tiêm như sốt, mệt mỏi khiến cha mẹ không đi làm được...

Bác sĩ Chính cảnh báo các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và miền Nam đã bước vào mùa mưa, thời tiết mưa nhiều sẽ khiến vòng đời sinh sản của muỗi rút ngắn lại, khả năng sinh sôi và truyền bệnh cao hơn. Trong khi đó, viêm não Nhật Bản không có thuốc đặc trị, chủ yếu điều trị triệu chứng.

Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nặng nề dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng ảnh hưởng chức năng thần kinh, vận động suốt đời. Vì tính chất nghiêm trọng của bệnh, vaccine viêm não Nhật Bản đã được đưa vào chương trình tiêm chủng quốc gia. Người dân có thể linh hoạt lựa chọn tiêm chủng ở cơ sở y tế công lập hoặc tiêm dịch vụ, nhằm đảm bảo tuân thủ lịch tiêm, có miễn dịch phòng bệnh.

Sở Y tế Đắk Lắk khuyến cáo bệnh viêm não Nhật Bản thường gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi, trong đó 75% ca bệnh ở trẻ từ 2 đến 6 tuổi không được tiêm phòng. Vì vậy, trẻ cần được tiêm chủng đủ mũi, lịch tiêm gồm mũi 1 khi trẻ một tuổi, mũi 2 cách mũi 1 từ một đến hai tuần, mũi 3 cách mũi 2 một năm; tiêm nhắc lại một lần sau mỗi 3 năm.

Theo bác sĩ Chính, trẻ có thể được phòng ngừa đến 95% nguy cơ mắc viêm não Nhật Bản khi được tiêm đủ mũi, đúng lịch, gián tiếp giảm nguy cơ nhập viện, chịu di chứng khi mắc bệnh. Đối với trẻ chỉ được tiêm 1 đến 2 mũi vaccine, hiệu quả bảo vệ chỉ ở mức thấp, khoảng 50 đến 70%, nguy cơ mắc bệnh cao.

Nếu lịch tiêm 3 mũi khó tuân thủ, trung tâm tiêm chủng dịch vụ có loại vaccine thế hệ mới Imojev (Pháp) với ít số mũi tiêm hơn. Trẻ từ 9 tháng đến 18 tuổi chỉ cần tiêm 2 mũi cách nhau một năm; người từ 18 tuổi chỉ cần tiêm một mũi. Vaccine còn có thể dùng để tiêm nhắc cho trẻ đã hoàn thành lịch tiêm chủng mở rộng.

Bên cạnh đó, các chuyên gia khuyến cáo người dân phòng chống muỗi đốt như ngủ màn, mặc quần áo dài tay, vệ sinh môi trường sống. Mọi người nên đặt chuồng chăn nuôi và trang trại ở xa nhà, có biện pháp phòng ngừa muỗi đốt lợn, vệ sinh chuồng sạch sẽ, không cho trẻ chơi gần chuồng gia súc. Mọi người cũng cần hạn chế tiếp xúc với người bệnh, thường xuyên vệ sinh tay để giảm nguy cơ lây nhiễm.

Mộc Thảo