Bác sĩ Huỳnh Trần An Khương, Quản lý Y khoa, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, khuyến cáo như trên khi nhiều bệnh viện ghi nhận trường hợp trẻ bị chó, mèo nhà nuôi tấn công, cắn, cào. Vừa qua, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM ghi nhận hai bé trai 29 tháng tuổi và 12 tuổi bị chó tấn công khi chơi đùa cùng con vật. Bé 29 tháng tuổi vuốt ve chó bị cắn vào cổ, tay và đùi phải, có vết thương ở vùng cổ rộng 3x5cm, cách rất gần mạch cảnh. Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ cũng ghi nhận bé trai 24 tuổi, ở Hậu Giang, bị chó nhà nuôi cắn gây vết thương nặng ở vùng đầu, lộ sọ não xây xát vùng mặt nghiêm trọng.

Theo bác sĩ Khương, ổ chứa virus dại trong thiên nhiên thường là các loài động vật có vú như chó, mèo, dơi, cáo... Virus có trong tuyến nước bọt của con vật xâm nhập vào cơ thể người qua vết cắn, cào, liếm lên vết thương hở.

Trẻ thường thích ôm, vuốt ve, chơi đùa, chọc ghẹo chó, mèo khiến con vật khó chịu, nhầm tưởng bị kẻ thù tấn công đã tấn công lại. Trẻ dưới 5 tuổi có tầm vóc bé, trong khi chó có hình thể lớn, cao ngang đầu, mặt hoặc tai, cổ của em bé. Vì vậy, trẻ rất khó chống đỡ khi bị tấn công, dễ bị cắn, cào vào đầu mặt cổ, đầu các ngón tay, ngón chân. Trẻ nhỏ cũng không biết cách tương tác đúng với thú nuôi, vô tình xâm phạm không gian riêng của con vật, hoặc giẫm lên, giật lông, tai, đuôi... khiến con vật tức giận, tấn công.

Còn trẻ lớn thường chơi ngoài trời, dễ bị chó, mèo cắn, cào khi ở gần con vật. Mùa hè là thời điểm bệnh dại có nguy cơ gia tăng, do thời tiết nắng nóng khiến chó, mèo dễ bị kích động, hung dữ hơn, trong khi tình trạng thả rông vật nuôi không tiêm phòng vẫn phổ biến. Nếu chó, mèo đã tiêm phòng, vẫn có khả năng chứa và lây nhiễm virus dại.

Virus dại khi xâm nhập vào người sẽ nhân lên tại chỗ và di chuyển vào trong thần kinh cơ. Sau đó, virus di chuyển vào dây thần kinh ngoại biên để tiến đến tủy sống và não bộ với tốc độ ước tính mỗi ngày từ 12-24 mm. Khi di chuyển đến não, virus gây ra viêm não tủy, làm phá hủy tế bào thần kinh, tủy sống và di chuyển đến các cơ quan nội tạng, ngăn chặn mọi nỗ lực điều trị, dẫn đến tử vong.

Thời gian ủ bệnh dại phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, vị trí của vết cắn có liên quan đến nơi có nhiều dây thần kinh, khoảng cách từ vết cắn đến não, số lượng vi rút xâm nhập. Vết cắn càng nặng và gần thần kinh trung ương thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.

Do đó, bác sĩ Khương khuyến cáo gia đình giám sát chặt chẽ khi trẻ chơi đùa với con vật, nhắc trẻ không trêu chọc khiến con vật tức giận hoặc lại gần chó khi đang ăn hoặc mới sinh. Vật nuôi nên được rọ mõm, tiêm vaccine đầy đủ, nuôi nhốt ở khu vực nằm ngoài sân chơi của trẻ em.

Nếu trẻ bị chó, mèo cắn cào, gia đình cần xử trí vết thương đúng cách. Các bước thực hiện gồm: rửa sạch vết thương dưới vòi nước chảy trong 15 phút, sau đó sát khuẩn bằng cồn 45-70 độ hoặc cồn i-ốt để làm giảm thiểu lượng virus dại tại vết cắn. Tiếp đến, trẻ cần chủng ngừa dại càng sớm càng tốt. Gia đình không dùng thuốc nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại.

Vaccine dại có khả năng kích hoạt hệ thống miễn dịch và tạo ra các kháng thể nhận diện virus và tiêu diệt chúng, bảo vệ cơ thể trước sự tấn công của virus. Hiện Việt Nam có hai loại vaccine dại gồm Verorab (Pháp) và Abhayrab (Ấn Độ), tiêm bắp hoặc tiêm trong da. Người bị động vật cắn, cào (nhưng chưa từng tiêm vaccine) gồm 5 mũi, vào các ngày 0-3-7-14-28, đường tiêm ở bắp; hoặc 8 mũi vào ngày 0-3-7-28, với đường tiêm trong da.

Người chưa bị cào, cắn hoặc có nguy cơ cao phơi nhiễm bệnh dại, như: thường xuyên tiếp xúc động vật có thể tiêm dự phòng (gọi là dự phòng trước phơi nhiễm) với phác đồ ba mũi vào ngày 0, 7, 21 hoặc 28. Trong trường hợp trẻ đã tiêm đủ phác đồ dự phòng, chỉ cần tiêm thêm hai mũi vaccine và không cần tiêm huyết thanh dù có vết thương nặng.

Tuấn An