Bác sĩ Lê Thị Gấm, Quản lý Y khoa miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết trường hợp người bệnh tử vong vì dại sau nhiều năm bị chó cắn không hiếm gặp. Hôm 14/2, Gia Lai ghi nhận một người đàn ông 46 tuổi, tử vong do bệnh dại sau hai năm bị chó cắn. Cùng ngày, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Nai ghi nhận người phụ nữ 49 tuổi tử vong do bệnh dại sau 9 tháng bị chó cắn. Các trường hợp tử vong đều không tiêm vaccine sau khi bị cắn.
Giải thích cơ chế lây truyền của virus, bác sĩ Gấm cho biết virus dại xâm nhập cơ thể người thông qua vết cắn, cào, liếm vào vết thương hở của động vật. Từ đây, virus dại phát triển từ lớp trong cùng của mô dưới da hoặc từ cơ bắp tiến vào các dây thần kinh ngoại biên.
Sau đó, virus tiếp tục di chuyển dọc theo các dây thần kinh ngoại biên để đến tủy sống và não. Trường hợp bị cắn ở vùng mặt, virus có thể di chuyển thẳng đến thân não thay vì tủy sống. Tốc độ di chuyển của virus dại ước tính từ 12-24 mm mỗi ngày. Điều này lý giải vết thương ở vùng đầu hoặc đầu dây thần kinh, đầu các chi, virus sẽ phát tán và đến não nhanh hơn.
Nếu vết thương ở xa đầu mút thần kinh, virus vẫn di chuyển dọc theo dây thần kinh và tấn công não. Quá trình này có thể mất nhiều tháng, dài nhất có thể lên đến vài năm, tốc độ phụ thuộc vào mức độ tổn thương nông hay sâu, số lượng virus đi vào cơ thể...
Y văn từng ghi nhận các trường hợp thời gian ủ bệnh dại kéo dài hơn 10 năm. "Nhiều người sau vài tuần bị chó cắn, thấy cơ thể khỏe mạnh nên chủ quan tiêm phòng, không theo dõi con vật hoặc quên mất đã bị chó, mèo tấn công", bác sĩ Gấm nói, thêm rằng người nhiễm dại chắc chắn tử vong khi bệnh khởi phát, đa số ca tử vong không tiêm vaccine.
Nhiều trường hợp bị chó cắn nhiều ngày mới phát bệnh dại. Ảnh: Vecteezy
Theo bác sĩ Gấm, vaccine và huyết thanh kháng dại là biện pháp điều trị dự phòng duy nhất hiện có. Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo người dân đến cơ sở y tế để tiêm ngừa sau khi bị động vật tấn công, để kịp thời phòng bệnh dại.
Không có giới hạn trễ cho tiêm vaccine phòng dại sau phơi nhiễm. Khi bị chó mèo cắn, cào, dù muộn, người dân vẫn nên đến cơ sở y tế tư vấn về liệu trình tiêm, xử trí vết thương, hướng dẫn theo dõi con vật.
Lịch tiêm vaccine gồm 5 mũi trong vòng một tháng (0-3-7-14-28), có thể dừng tiêm tùy theo mức độ của vết thương và quan sát được tình trạng của con vật sau 10 ngày.
Bên cạnh đó, người dân có thể tiêm dự phòng trước phơi nhiễm để hạn chế rủi ro, chủ động thời gian. Nhóm nên tiêm dự phòng gồm những người thường xuyên tiếp xúc với chó, mèo.
Phác đồ tiêm dự phòng gồm ba mũi cơ bản vào các ngày 0-7-21 hoặc 28. Nếu bị cào, cắn, người dân chỉ cần tiêm thêm hai mũi, không cần bổ sung huyết thanh kháng dại dù vết thương nặng.
Người trẻ tiêm vaccine dại tại VNVC Nguyễn Thị Tú (Bình Tân). Ảnh: Bình An
Bệnh dại do virus dại (Rhabdovirus) gây nên, lây từ động vật sang người qua chất tiết, thường là nước bọt. Ước tính bệnh dại gây ra 59.000 ca tử vong mỗi năm tại hơn 150 quốc gia, trong đó 95% ca bệnh ở châu Phi và châu Á. Năm 2024, Việt Nam có 84 ca tử vong tại hơn 30 tỉnh, thành.
Theo Bộ Y tế, bệnh dại nằm trong số các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch, có số tử vong ở người cao nhất thế giới. Chó là ổ chứa virus dại chủ yếu, chiếm 96-97%, sau đó là mèo với 3-4%.
Khi bị chó mèo cắn, cào, người dân cần rửa sạch vết thương dưới vòi nước chảy cùng xà phòng trong vòng 15 phút. Sau đó, sát khuẩn vết thương bằng cồn iốt hoặc cồn 45-70 độ và đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chỉ định chủng ngừa. Mọi người không khâu kín vết thương để tránh tạo môi trường cho virus di chuyển nhanh hơn, không đắp lá, tỏi, bôi dầu... vì sẽ làm nhiễm trùng vùng da.
Bình An