Giữa tháng 8, Anh trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phê duyệt vaccine Covid-19 thế hệ mới mới, đã điều chỉnh để phòng ngừa các biến chủng phụ của Omicron. Vaccine do Pfizer và Moderna sản xuất, được gọi là vaccine "hai giá trị".
Tiếp đến, Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA) và Cơ quan Quản lý Thực phẩm, Dược phẩm Mỹ (FDA) có động thái tương tự. Một số chuyên gia cũng nhận định vaccine thế hệ mới có thể là chìa khóa trong giai đoạn mới, khi virus đã biến đổi nhiều so với ban đầu.
Vaccine khác gì với phiên bản cũ
Các loại vaccine hiện tại do Pfizer và Moderna sản xuất gọi là "vaccine đơn giá trị", tức là chỉ chống lại được một loại virus cụ thể. Vaccine điều chế dựa trên chủng nCoV ban đầu xuất hiện ở Vũ Hán, Trung Quốc. Tuy nhiên, sau hai năm lây lan, virus không ngừng phát triển và đột biến. Các biến chủng như Alpha, Delta, Omicron xuất hiện, thay đổi quỹ đạo đại dịch, khiến loại vaccine ban đầu kém hiệu quả hơn, đặc biệt trong việc ngăn ngừa nhiễm bệnh.
Vaccine mới được gọi là vaccine "hai giá trị", đã được điều chỉnh để phù hợp với chủng virus ban đầu cũng như biến chủng phụ của Omicron là BA.1. Thử nghiệm cho thấy vaccine khi sử dụng làm liều tăng cường có thể kích hoạt "phản ứng miễn dịch mạnh mẽ", chống lại cả BA.1 và virus gốc năm 2020.
Hồi tháng 8, MHRA trích dẫn một phân tích cho thấy vaccine tạo phản ứng miễn dịch tốt trước các biến chủng phụ khác của Omicron như BA.4 và BA.5.
Các công ty dược phẩm cũng đang phát triển loại vaccine thế hệ tiếp theo, nhắm vào BA.4 và BA.5. Tuy nhiên, vì thời gian nghiên cứu lâu hơn, nhiều quốc gia như Nhật Bản, Anh và và các nước châu Âu đã lựa chọn loại vaccine nhắm vào BA.1.
Moderna cho biết vaccine hai hóa trị của hãng đem lại lượng kháng thể trung hòa cao hơn 1,75 lần so với phiên bản vaccine ban đầu. Trong khi đó, hiệu quả của vaccine mới từ Pfizer cũng cao hơn 1,56 đến 1,97 lần tùy thuộc vào liều lượng.
Một người phụ nữ được tiêm vaccine Covid-19 tại Bệnh viện Guy’s ở London. Ảnh: AP
Ai đủ điều kiện tiêm vaccine
Chính phủ các nước hầu như chỉ định tiêm vaccine mới cho những người đã tiêm ít nhất hai liều vaccine cơ bản.
Tại Mỹ, tất cả người từ 12 tuổi trở lên, đã tiêm hai liều tiêu chuẩn hoặc tiêm mũi nhắc lại ít nhất hai tháng trước sẽ đủ điều kiện tiêm vaccine thế hệ mới của Pfizer. Vaccine Moderna được phê duyệt cho người từ 18 tuổi trở lên, đã chủng ngừa ít nhất hai tháng trước.
Đầu tháng 9, hàng triệu người Anh cũng được mời tham gia đợt tiêm chủng bổ sung bằng loại vaccine mới, chuẩn bị cho đợt dịch mùa thu đông. Dịch vụ Y tế Quốc gia cho biết các nhân viên đến tận nhà hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe để tiêm chủng cho khoảng 1,6 triệu người. Thêm 4 triệu người khác có thể đặt lịch hẹn tiêm nhắc lại kể từ 3/9.
Nhóm ưu tiên ban đầu là người có nguy cơ cao chuyển nặng, nhập viện, tử vong, chẳng hạn người trên 75 tuổi, có hệ thống miễn dịch suy yếu. Chương trình sau đó mở rộng cho 26 triệu người trên khắp nước Anh.
Tại châu Âu, vaccine hai giá trị được sử dụng cho người trưởng thành, thanh thiếu niên từ 12 tuổi trở lên đã tiêm chủng ít nhất ba tháng trước đó.
Ý kiến chuyên gia
Thực tế, chương trình tiêm chủng tăng cường bằng vacicne thế hệ mới nhận về nhiều luồng ý kiến của các chuyên gia.
Trong cuộc họp để đánh giá loại vaccine thích hợp, các chuyên gia châu Âu ủng hộ tiêm thêm hai liều vaccine mới để ngăn ngừa Omicron. Họ cho rằng "điều quan trọng là phải tiêm phòng đủ sớm trước khi làn sóng lây nhiễm kéo đến", thay vì hành động khi dịch đã đạt đỉnh như trước đây.
"Thành thật mà nói, nếu tiêm vaccine vào thời kỳ cao điểm, mọi thứ sẽ quá muộn", Theo Peter Piot, cựu Giám đốc Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, nhận định.
Dù vậy, một số nhà khoa học cho rằng giới chức y tế đã phê duyệt vaccine mới khi chưa có quá nhiều dữ liệu khoa học.
John Moore, chuyên gia vaccine tại Hệ thống Y tế Weill Cornell Medicine ở, New York, nhận định vaccine mới không phải một loại "siêu lá chắn chống nhiễm trùng" so với các liều trước đó.
Các nghiên cứu cho thấy vaccine thúc đẩy lượng kháng thể trung hòa, song không nêu rõ hiệu quả đó kéo dài bao lâu.
Paul Offit, nhà nghiên cứu vaccine tại Bệnh viện Nhi đồng Philadelphia, là một trong hai thành viên của FDA đã bỏ phiếu chống với việc phê duyệt vaccine mới. Ông nhận định vaccine đem lại một số lợi ích, song không có quá nhiều giá trị trong nguồn lực chống dịch. Tiến sĩ Offit cho rằng các loại vaccine hiện tại vẫn có thể ngăn ngừa triệu chứng nặng và tử vong, vì vậy việc phê duyệt vaccine thế hệ mới là chưa thực sự cần thiết.
Thục Linh (Theo Japan Times, Guardian, Science)