Từ tháng 9 đến nay, số ca nhiễm nCoV tại Mỹ giảm ổn định, từ hơn 280.000 ca dương tính mới xuống còn khoảng 70.000 ca mỗi ngày. Các loại vaccine sử dụng tại nước này hầu hết duy trì hiệu quả chống triệu chứng nặng và nguy cơ tử vong sau mắc Covid-19, trừ một số người già, người bị suy giảm miễn dịch. Chính phủ Mỹ vì thế phê duyệt chương trình tiêm liều vaccine thứ ba - liều tăng cường (booster).
Một số nghiên cứu cho thấy tác dụng chống lây nhiễm của vaccine giảm trong bối cảnh biến thể Delta lây lan mạnh. Song theo các chuyên gia, điều này không có nghĩa vaccine kém hiệu quả.
Hiệu quả của vaccine thay đổi theo thời gian
Trên thực tế, nhiều nghiên cứu cho thấy vaccine vẫn có độ bảo vệ trên 50%, giúp ngăn ngừa lây nhiễm nCoV, đáp ứng tiêu chuẩn của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA). Hiệu quả vaccine giảm có tác động thế nào đến chương trình chống dịch, và liệu có nên tiêm liều tăng cường cho tất cả người trưởng thành hay không, vẫn là câu hỏi gây tranh cãi.
Tại Anh, các nhà khoa học đã nghiên cứu tác dụng của vaccine với biến thể Delta theo thời gian. Họ phát hiện vaccine Pfizer ngăn ngừa lây nhiễm đến 90% hai tuần sau liều thứ hai, giảm xuống còn 70% sau 5 tháng. Nghiên cứu tương tự cho thấy khả năng bảo vệ của vaccine Moderna cũng giảm theo thời gian. Các nhà nghiên cứu tại Mỹ và Canada đưa ra nhận định tương tự.
Song vaccine Moderna và Pfizer vẫn hiệu quả cao ngăn ngừa nhập viện sau vài tháng, theo các chuyên gia Anh và Canada. Các nghiên cứu chỉ ra vaccine giảm tác dụng theo tỷ lệ khác nhau. Điều này tùy thuộc vào vị trí, phương pháp nghiên cứu, sự khác biệt về hành vi của người đã và chưa tiêm chủng. Một số công trình chưa được bình duyệt và phản biện, tuy nhiên, các chuyên gia cho biết kết quả của chúng gần như nhất quán.
Biểu đồ hiệu quả của vaccine Covid-19 của Moderna và Pfizer theo thời gian trong nghiên cứu tại Mỹ và Canada. Ảnh: NY Times
Melissa Higdon, giảng viên Trường Y tế Công cộng Johns Hopkins Bloomberg, cho biết: "Mục tiêu chính của vaccine Covid-19 là ngăn ngừa triệu chứng nghiêm trọng và nguy cơ tử vong. Chúng vẫn đang làm tốt nhiệm vụ đó".
Song, bà thừa nhận khả năng phòng lây nhiễm giảm có tác động nhất định đến cuộc chiến chống dịch. "Số ca nhiễm sẽ tăng cao hơn", bà nói. Dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ cho thấy hiệu quả của vaccine mRNA như Pfizer hoặc Moderna đã giảm. Cơ quan cũng chỉ ra rằng vaccine Johnson & Johnson kém tác dụng hơn hai vaccine trên.
Từ kết luận đó, CDC khuyến nghị tiêm liều tăng cường cho những nhóm công dân cụ thể.
Độ tuổi phù hợp tiêm liều vaccine tăng cường
Đối với các loại vaccine mRNA như Moderna và Pfizer, đối tượng ưu tiên là người từ 65 tuổi trở lên, từ 50-64 tuổi mắc bệnh nền, người từ 18 tuổi trở lên có bệnh nền, đang sống tập trung tại các cơ sở chăm sóc dài hạn hoặc làm việc ở môi trường có nguy cơ lây nhiễm cao. Liều thứ ba tiêm sau liều hai ít nhất 6 tháng.
Đối với vaccine Johnson & Johnson (liệu trình một liều), tất cả người từ 18 trở lên đều đủ điều kiện tiêm liều tăng cường thứ hai ít nhất hai tháng sau liều đầu tiên.
Các nước châu Âu cũng đã phê duyệt tiêm liều tăng cường sau những liều vaccine đầu tiên. Kể từ tháng 10, Trung Quốc cũng bắt đầu tiêm liều thứ ba vaccine Covid-19 cho những người đã hoàn thành tiêm chủng ít nhất 6 tháng trước. Đối với vaccine Sinopharm hoặc Sinovac, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị người trên 60 tuổi tiêm liều thứ ba, có thể thay thế bằng loại vaccine khác. Dù vậy, họ không gọi đây là liều tăng cường.
Tuần này, Pfizer và đề nghị FDA mở rộng cấp phép liều tăng cường của hãng cho tất cả người trưởng thành. Song giới chuyên gia còn tranh luận liệu điều này có thực sự cần thiết đối với cả những người không có bệnh nền, không dễ nhiễm nCoV. Chuyên gia chỉ nhất trí tiêm bổ sung cho người trên 65 tuổi. Vaccine giảm hiệu quả tác động xấu hơn đến nhóm này, bởi người già có nguy cơ nhập viện cao sau mắc Covid-19, theo Eli Rosenberg, phó giám đốc khoa học của Văn phòng Y tế Công cộng tại bang New York.
Hơn nữa, khả năng miễn dịch ở người già đến nay đã suy giảm vì là nhóm đầu tiên được tiêm chủng. Theo dữ liệu chính thức, khoảng 71% người Mỹ từ 65 tuổi trở lên tiêm chủng đầy đủ 6 tháng trước đó. 31% đã tiêm liều tăng cường.
Thêm 69 triệu người Mỹ dưới 65 tuổi cũng tiêm vaccine 6 tháng trước. Hiện không phải ai cũng đủ điều kiện tiêm liều tăng cường. Chính phủ liên bang sẽ quyết định có mở rộng tiêm liều thứ ba vaccine Pfizer cho tất cả công dân từ 18 tuổi trở lên hay không trong thời gian tới.
Israel và Canada đã cho phép tất cả người lớn tiêm liều tăng cường. Dữ liệu ban đầu của Israel cho thấy chương trình giúp giảm số ca nhập viện và tử vong, ít nhất là trong tương lai gần.
Một số chuyên gia lo ngại khi chuyển hướng đẩy mạnh tiêm tăng cường, chính phủ sẽ xao nhãng mục tiêu cốt lõi của chương trình chủng ngừa.
"Các tranh luận về liều tăng cường dễ làm loãng thông điệp thực sự quan trọng rằng bản thân vaccine vẫn hiệu quả. Mục tiêu tiên quyết là thuyết phục người còn do dự đi tiêm vaccine", tiến sĩ Rosenberg nói.
Thục Linh (Theo NY Times, CDC)