Phần trình diễn ''Phù Đổng Thiên Vương'' của ca sĩ Đức Phúc tại chung kết cuộc thi. Video: Intervision
Tối 20/9 ở Moskva (Nga), Đức Phúc vượt qua 22 thí sinh vô địch Intervision với ca khúc Phù Đổng Thiên Vương (Hồ Hoài Anh sáng tác). Xuất hiện trên sân khấu quốc tế, ca sĩ mang đến những giai điệu, hình ảnh đậm dấu ấn văn hóa Việt. Anh mở đầu với bốn câu hát được trích từ bài Tre Việt Nam của nhà thơ Nguyễn Duy:
''Tre xanh
Xanh tự bao giờ
Chuyện ngày xưa... đã có bờ tre xanh
Thân gầy guộc, lá mong manh
Mà sao nên lũy nên thành, tre ơi?''
Nhạc sĩ Hồ Hoài Anh cho biết khi nghĩ về hình ảnh cây tre, câu thơ của Nguyễn Duy lập tức xuất hiện trong đầu anh. "Bài thơ ăn sâu vào tiềm thức của tôi, cũng là nguồn cảm hứng để tôi sáng tác Phù Đổng Thiên Vương", anh nói. Nhạc sĩ muốn dùng hình ảnh cây tre thể hiện cho lớp trẻ Việt Nam vừa mềm mại lại mạnh mẽ, có sức sống mãnh liệt.
Lời thơ khơi dậy ký ức của nhiều người. Tác phẩm từng được in trong sách giáo khoa tiếng Việt cấp tiểu học, được đông đảo bạn đọc yêu mến nhờ ngôn từ giản dị, giàu cảm xúc. Ở bài đăng giới thiệu tác phẩm trên một trang cộng đồng, bạn đọc Hà Thị Hương, 46 tuổi, nói vẫn nhớ như in, còn tài khoản Hà Lê, 55 tuổi, hoài niệm: ''Thời đi học là học thuộc lòng và lên bảng đọc cho cả lớp nghe''.
Tre vốn là loài có thân nhỏ, mọc thẳng, lá mỏng và dài nhưng giúp ''nên lũy nên thành'', có thể tồn tại ở mọi địa hình, dù ''đất sỏi đất vôi bạc màu''. Miêu tả đặc tính của cây, tác giả gợi liên tưởng đến những phẩm chất đẹp của người Việt Nam. Những câu: ''Rễ siêng không ngại đất nghèo/ Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù/ Vươn mình trong gió tre đu/ Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành'' khắc họa tính cách chăm chỉ, không quản vất vả để sinh tồn, phát triển. Cây tre sống thành cụm, không mọc riêng lẻ nên ''Bão bùng thân bọc lấy thân/ Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm'', tượng trưng tinh thần đoàn kết, đùm bọc của người Việt trong những lúc khó khăn.
Những khóm tre xanh vốn quen thuộc ở làng quê Việt Nam. Ảnh: Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội
Tre Việt Nam ra đời năm 1969, khi nhà thơ Nguyễn Duy là lính binh nhì của bộ đội thông tin. Lúc này, ông nhập ngũ được ba năm, trong lòng luôn thường trực nỗi nhớ lũy tre, bến nước ở làng Vũ (Đò Lèn, Hà Trung, Thanh Hóa) - quê tác giả. Ngồi trong một căn hầm ẩn dưới khóm tre già, rễ tre đâm vào đầu lúc tựa vào vách hầm, ông đã sáng tác những câu thơ đầu tiên. "Tôi nghĩ gì viết nấy, không có chút kỹ thuật nào nhưng rồi lại được nhiều độc giả thuộc và nhớ'', nhà thơ nhớ lại.
Khi các câu đầu được đưa vào tiết mục của Đức Phúc, nhà thơ cho biết ''trào nước mắt''. Dù sức khỏe yếu, ông cố gắng theo dõi thông tin, dành lời khen cho ca sĩ và Hồ Hoài Anh. ''Tôi cho rằng nghệ thuật giờ đây cần kết hợp giữa cái cũ và cái mới, vừa mang nét dân tộc nhưng vẫn có tính hội nhập", ông nói.
Theo góc nhìn của nhà thơ trẻ Nguyên Như (tên thật Lê Ngọc Dũng) - hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, giá trị tư tưởng của bài thơ đã đạt đến đỉnh cao. Tác giả Nguyễn Duy thổi hồn cho hình tượng cây tre thành con người. Những vần thơ cũng khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước trong mỗi cá nhân.
Về nghệ thuật, nhà thơ Nguyễn Duy không chỉ sử dụng những đặc điểm quen thuộc của thể thơ lục bát mà còn sáng tạo trong cách dùng từ, ngắt nhịp, gieo vần, như "Tre xanh/ Xanh tự bao giờ" hay ''Mai sau/ mai sau/ mai sau/ Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh''. ''Giá trị nghệ thuật cao nhất của thi ca là sự bình dị nhưng đẹp đẽ, có sự hòa quyện giữa ngôn từ và cảm xúc, tư tưởng và nhịp điệu của con chữ. Bài thơ đã truyền cảm hứng sáng tạo cho nhiều thế hệ nghệ sĩ ở Việt Nam'', tác giả Nguyên Như nói.
Nhà thơ Nguyễn Duy tên thật là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm 1948, nhập ngũ năm 1966. Ông từng tham gia chiến đấu nhiều năm trên các chiến trường Khe Sanh, Đường 9 - Nam Lào, sau này là mặt trận phía Nam, mặt trận phía Bắc (1979). Sau đó ông giải ngũ, làm việc tại tuần báo Văn nghệ, Hội nhà văn Việt Nam.
Ông làm thơ từ sớm, tác phẩm đầu tay là bài Trên sân trường, ra đời từ đầu những năm 1960. Tuy nhiên đến năm 1973, nhà thơ mới nổi tiếng với chùm sáng tác đoạt giải nhất cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ Hơi ấm ổ rơm, Bầu trời vuông, Tre Việt.
Nhà thơ Nguyễn Duy tại một tọa đàm kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước hồi tháng 4 ở Hà Nội. Ảnh: Fanpage Khoa Văn học, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Intervision có tên gốc là Intervision Song Contest, từng do Tổ chức Phát thanh - Truyền hình Quốc tế (OIRT) khởi xướng. Những năm đầu (1965-1968), sân chơi diễn ra tại các thành phố của Tiệp Khắc như Praha, Bratislava và Karlovy Vary. Từ năm 1977 đến 1980, Intervision được tổ chức trở lại tại Sopot (Ba Lan), thay thế Sopot International Song Festival. Sau năm 1980, cuộc thi dừng tổ chức.
Trở lại sau hơn 40 năm, cuộc thi thu hút thí sinh ở Cuba, Kyrgyzstan, Trung Quốc, Ai Cập, Mỹ, Kenya, Kazakhstan, UAE, Nga, Brazil, Tajikistan, Qatar, Madagascar, Saudi Arabia, Colombia, Ethiopia, Venezuela, Serbia, Nam Phi, Belarus, Uzbekistan và Việt Nam.
Phương Linh