Viêm phổi là biến chứng thường gặp ở trẻ mắc sởi, theo TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1. Một tháng qua, mỗi ngày bệnh viện tiếp nhận 70-80 trẻ mắc sởi gặp biến chứng, trong đó khoảng 80% mắc biến chứng viêm phổi, với khoảng 15%-20% các trường hợp suy hô hấp nặng cần hỗ trợ hô hấp với oxy, thở áp lực dương liên tục NCPAP, thở máy.

Tương tự, tại Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố đang điều trị nội trú cho 90 trẻ mắc sởi bị biến chứng với khoảng 90% trẻ từ các tỉnh thành khác. Trong đó, có 4 trẻ dưới 9 tháng tuổi chưa được tiêm chủng bị viêm phổi nặng, một trẻ tiên lượng nguy kịch, phải hội chẩn mỗi ngày.

"Khi bệnh, các bé biếng ăn hoặc bỏ bú, quấy khóc trong khi virus sởi tấn công khiến sức đề kháng suy giảm", bác sĩ Nghĩa giải thích, thêm rằng từ đó mầm bệnh thuận lợi nhân lên, có thể lây nhiễm vào tế bào biểu mô đường hô hấp dưới và phá hủy khả năng miễn dịch tại chỗ của phổi dẫn đến viêm phổi cấp tính. Mặt khác, virus sởi có thể phá hủy trí nhớ miễn dịch, khiến nhiều mầm bệnh khác nhân cơ hội xâm nhập gây viêm phổi.

Viêm phổi ở trẻ mắc sởi thường xuất hiện muộn, sau khi phát ban hoặc đồng thời trong giai đoạn phát ban. Các triệu chứng gồm: sốt cao, khó thở, ho dữ dội, đau ngực, chỉ số bạch cầu trong máu tăng cao. Vào ngày thứ 4 sau khi phát ban, trẻ có thể bị viêm phổi bội nhiễm các vi khuẩn như phế cầu khuẩn, H.influenza, E.coli, ho gà, lao, bạch hầu, cúm, thủy đậu...

Tình trạng này gây tổn thương phổi nặng, có thể dẫn tới suy hô hấp, nhiễm trùng huyết. Viêm phổi bội nhiễm khiến trẻ ho dữ dội, khó thở, đau ngực, sốt cao kéo dài, có thể dẫn đến suy hô hấp cấp, nhiễm trùng huyết, thậm chí gây tử vong. Ở nhóm trẻ nhỏ, mắc ung thư, tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính, các bệnh nền mạn tính, dễ dẫn đến nguy cơ biến chứng viêm phổi nặng, khiến việc điều trị khó khăn, tốn kém.

Bác sĩ Nghĩa đánh giá viêm phổi là biến chứng nguy hiểm và thường gặp ở trẻ nhỏ mắc sởi. Song nhiều phụ huynh vẫn còn chủ quan với sởi. Nhiều phụ huynh hình dung bệnh sởi đơn giản như bị phát ban, sốt, khó chịu khoảng 5-7 ngày sẽ khỏi. "Quan niệm này chưa đúng", bác sĩ Nghĩa nói, khuyến cáo triệu chứng bệnh sởi dễ nhầm lẫn với sốt phát ban, thủy đậu, tay chân miệng, nhiễm trùng đường tiêu hóa khác... trẻ chậm trễ điều trị sẽ tăng nguy cơ trở nặng.

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính, dễ lây qua đường hô hấp. Một trẻ mắc bệnh có thể lây cho 12-18 người khác. Trong bối cảnh Việt Nam ghi nhận hơn 40.000 ca nhiễm và nghi sởi ba tháng đầu năm, bác sĩ Nghĩa khuyến cáo phụ huynh chú ý dự phòng bệnh cho con, tránh biến chứng, đồng thời cho con khám bệnh kịp thời khi có dấu hiệu sốt cao, phát ban nghi sởi.

Theo BS.CKI Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, vaccine là cách dự phòng sởi hiệu quả nhất. Tỷ lệ bao phủ tiêm chủng cần đạt từ 95% trở lên để chặn đứng chuỗi lây nhiễm của virus sởi.

Hiện vaccine được cung ứng miễn phí trong chương trình Tiêm chủng Mở rộng và tiêm dịch vụ có trả phí. Mũi tiêm có thể chỉ định cho trẻ từ 6 tháng tuổi tại các địa phương đang có ca bệnh hoặc công bố dịch.

Một trẻ có thể cần chủng ngừa ba mũi vaccine sởi để có hiệu quả phòng bệnh lên đến 98%. Người lớn chưa tiêm hoặc không nhớ lịch sử chủng ngừa cần tiêm đủ ít nhất hai mũi vaccine, phác đồ cách nhau một tháng. Phụ nữ cần tiêm vaccine sởi trước khi có kế hoạch mang thai ít nhất ba tháng để chủ động bảo vệ thai kỳ khỏi nguy cơ mắc sởi và giúp truyền kháng thể thụ động cho con.

Hiện Việt Nam có nhiều loại vaccine chứa thành phần phòng sởi cho trẻ em và người lớn như mũi sởi đơn MVVAC (Việt Nam); loại phối hợp sởi - rubella (MRVAC), hai loại phối hợp 3 trong 1: sởi - quai bị - rubella Priorix (Bỉ) và MMR II (Mỹ).

Ngoài vaccine, cha mẹ chủ động phòng sởi cho con bằng cách giữ vệ sinh nhà cửa, các vật dụng gia đình và đồ chơi của trẻ. Gia đình hướng dẫn trẻ thường xuyên rửa tay, đặc biệt là khi ăn và hạn chế đưa tay lên mắt, mũi, miệng. Trẻ cũng cần được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, uống đủ nước, ngủ đủ giấc để tăng cường sức đề kháng.

Tuấn An - Lý Vi