Năm 2019, Krystle Harris, 28 tuổi, nhận chẩn đoán ung thư vú giai đoạn ba, cuộc sống của cô bị đảo lộn hoàn toàn. Cô đang học cao học, làm việc toàn thời gian và vừa làm phù dâu cho đám cưới bạn thân. "Tôi cảm thấy như mọi thứ về mình đã bị tước đoạt vào lúc đó", cô chia sẻ.
Harris phải về nhà để bắt đầu 6 tháng hóa trị, phẫu thuật cắt bỏ khối u và xạ trị. Tháng 4/2020, cô được tuyên bố khỏi ung thư. Tuy nhiên, 4 năm sau, các bác sĩ phát hiện cô bị ung thư tuyến giáp di căn - tất cả đều trước sinh nhật lần thứ 33.
Kể từ năm 1990, tỷ lệ mắc ung thư khởi phát sớm (ung thư được chẩn đoán ở người dưới 50 tuổi) trên toàn cầu đã tăng gần 80%. Con số này dự kiến sẽ tăng thêm 31% vào năm 2030, theo nghiên cứu trên BMJ Oncology. Báo cáo gần đây nhất của Hiệp hội Ung thư Mỹ cho thấy phụ nữ dưới 50 tuổi có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới cùng độ tuổi 82%, tăng so với mức 51% vào năm 2002.
Cứ 100.000 người dưới 50 tuổi thì có khoảng 103 người được chẩn đoán mắc ung thư. Bệnh ở người trẻ có xu hướng diễn biến mạnh hơn, thường do được phát hiện ở giai đoạn muộn. Ung thư đại trực tràng dẫn đầu với tốc độ tăng nhanh nhất, tiếp theo là ung thư tử cung, máu, thận và vú.
Trước đây, tuổi tác là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất gây ung thư. Giờ đây, tuổi trẻ không còn là lá chắn bảo vệ như trước, khiến các nhà khoa học lo ngại.
Cựu ngôi sao Bachelorette Katie Thurston phát hiện khối u ung thư vú ở tuổi 34. Jessie J gần đây chia sẻ về chẩn đoán ung thư vú ở tuổi 37. Kate Middleton 42 tuổi khi công khai về chẩn đoán ung thư. Olivia Munn 43 tuổi nhưng đã trải qua phẫu thuật cắt bỏ vú và tử cung vì ung thư vú giai đoạn một. Tất cả đặt ra câu hỏi: Chuyện gì đang xảy ra?
Phụ nữ trẻ thường được chẩn đoán ung thư muộn hơn bình thường vì việc tầm soát không được thực hiện thường xuyên. Tầm soát hầu hết loại ung thư phổ biến không bắt đầu cho đến khi 40 tuổi trở lên. Những người có nguy cơ trung bình được khuyến cáo bắt đầu chụp nhũ ảnh từ 40-45 tuổi và tầm soát ung thư đại trực tràng ở tuổi 45, theo Hiệp hội Ung thư Mỹ. Độ tuổi này được khuyến nghị một phần do gánh nặng mà việc tầm soát sớm hơn sẽ đặt lên hệ thống y tế và vì công nghệ tầm soát hiệu quả với người lớn tuổi có thể không hiệu quả với người trẻ.
Tiến sĩ Ann Partridge, chủ tịch lâm thời khoa ung thư y học tại Viện Ung thư Dana-Farber, cho biết chụp nhũ ảnh không đáng tin cậy ở phụ nữ trẻ do có xu hướng có mô vú dày đặc hơn. "Bạn sẽ mò kim đáy bể, thật không may", bà nói.
Vẫn còn nhiều điều các nhà nghiên cứu cần tìm hiểu về những người có nguy cơ cao nhất để bắt đầu sàng lọc sớm hơn. Trong thời gian chờ đợi, một số người có thể tìm đến các công ty tư nhân đắt đỏ cung cấp xét nghiệm máu tầm soát ung thư hoặc chụp MRI toàn thân, nhưng những phương pháp này vẫn chưa được triển khai rộng rãi, tiến sĩ Veda Giri, giám đốc Chương trình Ung thư Khởi phát Sớm tại Trung tâm Ung thư Yale, cho biết.
Trong khi chờ đợi nghiên cứu tốt hơn, các khối u ở người dưới 50 tuổi ngày càng lớn hơn và triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn. "Nếu ung thư đại tràng được chẩn đoán ở tuổi 42, thì đó không phải do tầm soát mà là do các triệu chứng", tiến sĩ Therese Bartholomew Bevers, giám đốc y tế Trung tâm Phòng chống Ung thư tại Trung tâm Ung thư MD Anderson, cho biết.
Với Jenna Putala, 27 tuổi, việc chẩn đoán mất nhiều năm. Trong suốt sự nghiệp chơi bóng hồi đại học, cô bị hành hạ bởi những chấn thương không rõ nguyên nhân và các vấn đề sức khỏe, phải gặp bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình và bác sĩ thần kinh.
"Không ai chụp chiếu gì cả", cô nhớ lại. "Các bác sĩ chỉ nói, 'Tiếp tục đi, tiếp tục kéo giãn, bạn ổn thôi'".
Mãi đến năm ngoái, khi một bác sĩ chỉnh hình gửi cô đi chụp MRI lưng, kết quả mới cho thấy phần chóp của khối u 8 cm ở phía dưới, trên xương chậu. Các bác sĩ nghĩ cô đã sống chung với PEComa, một dạng sarcoma hiếm gặp, từ năm 2018.
Do kích thước khối u, vị trí và tuổi tác, các bác sĩ không muốn loại bỏ nó vì sẽ thay đổi đáng kể chất lượng cuộc sống. Cô có thể mất một phần ruột hoặc dây thần kinh hông hoặc xương chậu có thể bị lõm. Thay vào đó, Putala đã cố gắng lấy trứng để bảo tồn khả năng sinh sản (nhưng không thể vì khối u nhạy cảm với estrogen).
"Tôi thực sự không nghĩ các bác sĩ đã nghĩ đến việc tôi có thể bị ung thư", cô nói. "Tôi là vận động viên đại học, luôn đến phòng tập, ăn uống lành mạnh. Tôi đã làm tất cả những điều có thể giúp ngăn ngừa ung thư, vậy tại sao tôi lại mắc bệnh?".
Minh họa tế bào ung thư. Ảnh: Sci Tech Daily
Các bác sĩ đang chạy đua tìm hiểu lý do tỷ lệ ung thư gia tăng, nhưng sự thật vẫn chưa được giải mã hoàn toàn.
Chế độ ăn uống đã thay đổi qua nhiều thế hệ. Ngày nay, thực phẩm siêu chế biến chiếm hơn một nửa chế độ ăn của người Mỹ và 70% không gian cửa hàng tạp hóa. Thực phẩm như thịt chế biến sẵn, đồ uống có đường, gia vị có liên quan ung thư. So với các thế hệ trước, mọi người đang tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến ở độ tuổi ngày càng trẻ, có nghĩa là thiệt hại có thể bắt đầu sớm hơn.
Những thay đổi thói quen ăn uống này có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, tình trạng viêm và mức insulin - tất cả đều có thể đóng vai trò trong việc phát triển ung thư, tiến sĩ Jeffrey Meyerhardt, đồng giám đốc Trung tâm Ung thư Đại trực tràng tại Viện Ung thư Dana-Farber, cho biết.
Các thế đại trẻ hơn cũng có thể khác biệt về thành phần cơ thể. Từ năm 1990 đến 2020, béo phì ở người lớn tăng gấp đôi trong khi béo phì ở trẻ em tăng gấp 4 lần, theo Tổ chức Y tế Thế giới. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế đã liên kết béo phì với 13 loại ung thư khác nhau, bao gồm ung thư đại trực tràng, nội mạc tử cung và buồng trứng. "Chúng tôi nghĩ đó là do trọng lượng cơ thể dư thừa có thể dẫn đến viêm mạn tính", tiến sĩ Bevers nói.
Hoạt động thể chất cũng có thể đóng vai trò. Vận động được cho là làm giảm nguy cơ ung thư do ảnh hưởng đối với các yếu tố: viêm, insulin, thành phần cơ thể và nội tiết tố, tiến sĩ Meyerhardt nói. Mặc dù điều đó không giải thích cụ thể tỷ lệ ung thư gia tăng ở người trẻ, song trên toàn cầu, một phần ba người trưởng thành không đáp ứng mức độ hoạt động thể chất được khuyến nghị vào năm 2022.
Các bác sĩ khuyến cáo mọi người ăn uống lành mạnh (tập trung vào thực phẩm toàn phần, bao gồm trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, đồng thời hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đường và thịt đỏ). Đạt 150-300 phút hoạt động cường độ vừa phải hoặc 75-150 phút hoạt động cường độ mạnh mỗi tuần. Tiêm vaccine được khuyến nghị, đặc biệt đối với HPV. Tránh hút thuốc và uống rượu càng nhiều càng tốt. Rượu và thuốc lá là chất gây ung thư nhóm 1, có nghĩa là có đủ bằng chứng phân loại chúng là chất gây ung thư cho người. Tia UV cũng là chất gây ung thư nhóm 1 - vì vậy hãy bảo vệ bản thân khỏi ánh nắng mặt trời.
Lưu ý các triệu chứng. Bất kỳ khối u mới, giảm cân không rõ nguyên nhân, thay đổi thói quen đại tiện (như máu trong phân hoặc phân đen giống nhựa đường), đau bụng hoặc ho là triệu chứng cần được coi trọng, tiến sĩ Bevers nói. Hiệp hội Ung thư Mỹ cũng liệt kê mệt mỏi nghiêm trọng, các vấn đề về ăn uống, thay đổi da, chảy máu hoặc bầm tím bất thường và thay đổi bàng quang là những dấu hiệu tiềm ẩn.
"Cho dù đó là khối u mới, cơn đau mới, cảm giác khó chịu mới - điều gì đó khác biệt và không biến mất - hãy nhớ nói với bác sĩ", Giri nói. Cảm thấy có điều gì đó không ổn có thể làm nảy sinh một loạt cảm xúc, bao gồm sợ hãi, tội lỗi và xấu hổ, nhưng điều quan trọng là đừng để điều đó ngăn cản bạn.
Đó là quy tắc mà Harris đã sống kể từ khi được chẩn đoán. Sau khi cô tình cờ đề cập với bác sĩ rằng cổ họng bị sưng và cảm thấy ngứa vào một buổi tối khi ở nhà bạn, bác sĩ đã gửi cô đi siêu âm và phát hiện ra ung thư tuyến giáp. Giờ đây, "bất kỳ mối quan tâm nhỏ nào - ngay cả khi tôi nghĩ nó nghe có vẻ ngu ngốc, ngay cả khi đáng xấu hổ, tôi thực sự không quan tâm - tôi đều nói với các bác sĩ", cô chia sẻ.
Nếu bạn đề cập với bác sĩ và họ bỏ qua hoặc khuyến nghị không giúp ích gì? "Đừng cảm thấy nản lòng. Hãy nói lại với họ", Giri nói.
Hoàng Dung (Theo Women's Health)