Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Mai, khoa Da liễu - Thẩm mỹ da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết retinol là dẫn xuất của vitamin A, có vai trò như chất chống oxy hóa mạnh, thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào, mờ vết nhăn và thâm nám, ngừa mụn, cải thiện kết cấu da. Một số nghiên cứu cho thấy retinol kích thích sản sinh collagen, thúc đẩy tái tạo tế bào, giúp da sáng khỏe và trẻ trung.

Hoạt chất này được ứng dụng rộng rãi trong các sản phẩm chăm sóc da như điều trị mụn, chống lão hóa, cải thiện sắc tố. Tuy nhiên, sử dụng retinol cũng tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ, nhất là người mới bắt đầu, có làn da khô, nhạy cảm, dễ kích ứng, thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc đang điều trị da liễu bằng laser, lột da hóa học... Lạm dụng retinol khi da đang tổn thương có thể để lại hậu quả lâu dài, làm mất đi tác dụng tích cực vốn có của hoạt chất này.

Khô da

Retinol đẩy nhanh quá trình thay mới tế bào, khiến da khô, lớp sừng bong ra nhanh hơn bình thường. Hậu quả là bề mặt da trở nên khô ráp, dễ bong vảy, nứt nẻ.

Đỏ rát

Retinol có thể gây phản ứng kích ứng, đặc biệt trên da nhạy cảm. Các biểu hiện thường gặp là nóng rát, châm chích, đỏ ửng hoặc cảm giác căng tức khó chịu. Nguyên nhân là do lớp biểu bì chưa kịp thích ứng với tốc độ thay da nhanh chóng mà retinol tạo ra. Nếu dùng sản phẩm có nồng độ quá cao, không kết hợp dưỡng ẩm đầy đủ, tình trạng kích ứng có thể nặng hơn, thậm chí dẫn đến viêm da.

Da căng, bóng

Nhiều người nhầm tưởng hiện tượng này là dấu hiệu tích cực của tăng sinh collagen, song thực ra là da bị khô căng, mất độ ẩm.

Ngứa và châm chích

Hiện tượng này thường nhẹ và hết sau vài giờ là bình thường. Tuy nhiên, nếu ngứa và châm chích kéo dài sau khi thoa retinol, hãy xem xét ngừng hoặc giảm tần suất sử dụng.

Nhạy cảm với ánh nắng

Retinol khiến lớp da mới trở nên nhạy cảm, dễ tổn thương trước ánh nắng, do đó nguy cơ cháy nắng, sạm da hoặc hình thành đốm nâu tăng cao. Bác sĩ Mai khuyến cáo chỉ nên dùng retinol vào buổi tối và bắt buộc thoa kem chống nắng phổ rộng vào ban ngày. Nếu không, hiệu quả chống lão hóa của retinol có thể bị mất do những tác hại từ tia cực tím.

Nổi mụn tạm thời

Đây là phản ứng của giai đoạn đẩy mụn ẩn dưới da ra ngoài do quá trình tái tạo diễn ra mạnh mẽ. Dù gây khó chịu nhưng hiện tượng này thường chỉ kéo dài vài tuần rồi cải thiện dần. Nếu mụn viêm xuất hiện nhiều, kéo dài trên 6-8 tuần, người dùng nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu.

Ngoài ra, retinol và các dẫn xuất vitamin A đường uống đã được chứng minh có nguy cơ gây dị tật bẩm sinh ở thai nhi nếu sử dụng trong thai kỳ. Dù nồng độ trong mỹ phẩm thường thấp hơn nhiều so với thuốc, bác sĩ Mai vẫn khuyến cáo phụ nữ mang thai và đang cho con bú nên tránh hoàn toàn sản phẩm chứa retinol để đảm bảo an toàn.

Theo bác sĩ Mai, sai lầm thường gặp khiến tác dụng phụ của retinol nghiêm trọng hơn là kết hợp với các hoạt chất khác mà không có hướng dẫn của chuyên gia. Chẳng hạn dùng retinol đồng thời với tretinoin, hydroquinone hoặc peel hóa học dễ làm da quá tải, dẫn đến kích ứng nặng. Ngay cả việc kết hợp retinol với vitamin C dạng axit (L-ascorbic axit), AHA, BHA cũng có thể tăng nguy cơ kích ứng, khiến da đỏ, khô, nhạy cảm hơn.

Để giảm tác dụng phụ, khi bắt đầu dùng retinol, mọi người nên dùng sản phẩm có nồng độ thấp (0,025-0,05%) và chỉ thoa 2-3 lần/tuần vào buổi tối, thoa một lớp kem dưỡng mỏng trước và sau khi thoa retinol để giảm nguy cơ kích ứng. Khi da đã thích nghi, có thể tăng dần tần suất và nồng độ, dưỡng ẩm và chống nắng đầy đủ cho da. Nếu có nhu cầu dùng thêm các hoạt chất khác, nên sử dụng vào những ngày khác nhau hoặc vào các thời điểm khác nhau trong ngày. Chẳng hạn dùng retinol vào buổi tối và vitamin C vào buổi sáng để tối ưu hóa lợi ích mà không gây kích ứng.

Nếu gặp các biểu hiện như đỏ da lan rộng, ngứa rát dữ dội, bong tróc thành mảng lớn hoặc mụn viêm nghiêm trọng kéo dài, dị ứng toàn thân (sưng môi mặt, khó thở, nổi mày đay), người dùng cần ngừng retinol và đến bác sĩ da liễu khám. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ chỉ định thuốc thoa phục hồi hoặc điều chỉnh lại chế độ chăm sóc da.

Trịnh Mai