Bệnh thận do đái tháo đường

Định nghĩa

Ngoài huyết áp cao và béo phì, tăng đường huyết (lượng đường trong máu cao) là yếu tố nguy cơ đáng kể gây tổn thương thận ở người mắc bệnh đái tháo đường type 1 và type 2.

Triệu chứng

Giai đoạn đầu của bệnh thận do đái tháo đường thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Do đó, người mắc bệnh tiểu đường cần kiểm tra chức năng thận định kỳ.

Các triệu chứng ở giai đoạn tiến triển của bệnh thận mạn tính gồm:

• Buồn nôn và nôn
• Chán ăn
• Khó ngủ
• Có dấu hiệu tích tụ dịch như khó thở do dịch trong phổi hoặc sưng ở chân
• Cảm thấy yếu và mệt mỏi
• Lượng nước tiểu bất thường chẳng hạn rất ít
• Ngứa

Ở giai đoạn tiến triển của bệnh thận do đái tháo đường, người bệnh cũng có thể xuất hiện các triệu chứng:

• Mệt mỏi
• Sưng ở chân
• Nước tiểu có bọt
• Các triệu chứng liên quan đến bệnh tiểu đường, chẳng hạn vết thương chậm lành và tê hoặc ngứa ran.
• Hội chứng thận hư - tình trạng dư thừa protein trong nước tiểu dẫn đến các triệu chứng khác như tích tụ dịch (phù nề).

Nguyên nhân

Thận là cơ quan lọc các chất thải tích tụ cũng như duy trì cân bằng muối và khoáng chất cần thiết cho cơ thể (natri, canxi, kali, phốt pho). Lượng đường huyết cao kéo dài ở người đái tháo đường có thể gây tổn thương không hồi phục cho các mạch máu nhỏ trong thận cũng như các cấu trúc chịu trách nhiệm lọc chất thải. Do đó, người mắc bệnh đái tháo đường có thể bị tăng lọc cầu thận, biểu hiện bằng mức lọc cầu thận (GFR) tăng cao. Áp lực này lên thận góp phần thúc đẩy sự phát triển và tiến triển của bệnh thận do đái tháo đường.

Thận không thể lọc các chất thải từ máu bình thường có thể dẫn đến bệnh thận mạn tính. Suy giảm chức năng thận có khả năng trở nặng hơn theo thời gian, cuối cùng dẫn đến suy thận nếu không được điều trị.

Nguy cơ

• Béo phì
• Tiền sử gia đình mắc bệnh thận mạn tính
• Huyết áp cao
• Bệnh tim
• Tuổi cao
• Thời gian mắc bệnh đái tháo đường lâu
• Rối loạn lipid máu (nồng độ lipid bất thường)
• Hút thuốc
• Lối sống ít vận động
• Chế độ ăn nhiều protein động vật
• Ăn nhiều muối

Chẩn đoán

• Đo tỷ lệ albumin/creatinine trong nước tiểu đánh giá lượng protein albumin có trong nước tiểu - một dấu hiệu của rối loạn chức năng thận.
• Đo mức lọc cầu thận ước tính (eGFR) bằng cách sử dụng dữ liệu từ xét nghiệm máu để ước tính mức độ lọc máu của thận.
• Chụp hình thận gồm siêu âm và chụp cắt lớp vi tính có thể xác định các thay đổi cũng như vấn đề về thận.

Điều trị

Điều trị bệnh thận do đái tháo đường ưu tiên làm chậm sự tiến triển của tổn thương thận. Các lựa chọn điều trị có thể bao gồm:

Thuốc có thể giúp kiểm soát bệnh thận, làm chậm hoặc ngăn chặn sự tiến triển của bệnh thận. Số khác có thể kiểm soát các vấn đề khác như huyết áp hoặc tiểu đường.

Ở giai đoạn tiến triển nhất của bệnh thận, chỉ có hai cách để phục hồi khả năng lọc chất lỏng và chất thải từ máu của thận là lọc máu và ghép thận.

Lọc máu

Lọc máu thường được khuyến nghị khi có khoảng 90% chức năng thận bị mất. Có hai loại lọc máu và lọc màng bụng.

• Lọc máu: Máu được bơm qua một máy lọc các chất thải và chất lỏng dư thừa, sau đó được đưa trở lại cơ thể.
• Lọc màng bụng (thẩm phân phúc mạc): Đây là phương pháp lọc máu thay thế chức năng thận bằng cách sử dụng màng bụng (phúc mạc) làm màng lọc tự nhiên.

Ghép thận

Ghép thận có thể tăng tuổi thọ của người bệnh và thường là lựa chọn tốt hơn so với lọc màng bụng. Người mắc bệnh thận có thể được lọc màng bụng trong khi chờ ghép thận.

Không phải ai cũng đủ điều kiện để ghép thận chẳng hạn người mới mắc bệnh ung thư, người béo phì nghiêm trọng hoặc người chưa tuân thủ các phương pháp điều trị bằng thuốc hoặc chạy thận nhân tạo được khuyến nghị.

Biến chứng

Bệnh thận mạn tính không chỉ ảnh hưởng đến thận mà còn có thể dẫn đến một số biến chứng cần điều trị chuyên khoa như:

• Bất thường về cân bằng muối, nước
• Thiếu máu
• Rối loạn xương và khoáng chất
• Bệnh tim mạch
• Huyết áp cao
• Nồng độ phốt pho cao
• Nồng độ kali cao

Phòng ngừa

Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh thận do đái tháo đường là kiểm soát chặt chẽ lượng đường trong máu cũng như điều trị các tình trạng liên quan như huyết áp cao và mức cholesterol bất thường. Người bệnh nên sử dụng thuốc đái tháo đường theo chỉ định của bác sĩ điều trị, thay đổi lối sống như duy trì cân nặng khỏe mạnh, không hút thuốc và tập thể dục đầy đủ... Ăn uống lành mạnh (ưu tiên thực phẩm nguyên chất, chưa qua chế biến, kiểm soát lượng carbohydrate nạp vào, ăn rau củ không chứa tinh bột...) cũng có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh thận ở người đái tháo đường.

Bảo Bảo (Theo Everyday Health)