Bệnh Chikungunya

Đường lây nhiễm

- Khi một con muỗi chưa bị nhiễm bệnh hút máu người mang virus Chikungunya lưu hành trong máu, muỗi có thể nuốt phải virus.

- Virus sau đó nhân lên trong cơ thể muỗi trong vài ngày, xâm nhập vào tuyến nước bọt của muỗi và có thể lây truyền sang vật chủ mới khi muỗi đốt người đó.

- Virus lại bắt đầu nhân lên trong cơ thể người mới nhiễm bệnh này và đạt nồng độ cao trong máu, lúc này chúng có thể lây nhiễm sang những con muỗi khác và duy trì chu kỳ lây truyền.

Triệu chứng

- Các triệu chứng của bệnh Chikungunya tương tự như bệnh sốt xuất huyết và Zika, khiến bệnh Chikungunya dễ bị chẩn đoán sai và khiến các quốc gia khó xác định chính xác số người bị nhiễm bệnh.

- Các triệu chứng của bệnh Chikungunya thường xuất hiện sau 4 đến 8 ngày kể từ khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt, có thể bao gồm:

• Sốt cao đột ngột.

• Đau khớp dữ dội.

• Đau cơ.

• Đau đầu.

• Phát ban da.

• Mệt mỏi hoặc suy nhược.

• Thỉnh thoảng buồn nôn.

- Hầu hết mọi người bắt đầu cảm thấy khỏe hơn trong vòng một tuần. Tuy nhiên, một số triệu chứng, chẳng hạn như đau khớp, đôi khi kéo dài đến vài tuần hoặc thậm chí vài tháng. Một số ít bệnh nhân vẫn có thể cảm thấy rất mệt mỏi ngay cả sau hai năm.

Ai dễ mắc bệnh?

- Mặc dù bệnh Chikungunya có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, một số nhóm người có nguy cơ gặp các triệu chứng nghiêm trọng hơn hoặc hồi phục chậm hơn những nhóm khác. Những nhóm này bao gồm:

• Người lớn tuổi, đặc biệt là những người trên 65 tuổi.

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

• Phụ nữ mang thai.

• Người bị huyết áp cao, tiểu đường, bệnh tim hoặc các tình trạng sức khỏe khác.

- Bất kỳ ai có triệu chứng của bệnh nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế càng sớm càng tốt, đặc biệt nếu thuộc nhóm có nguy cơ cao.

Chẩn đoán

- Việc chẩn đoán bệnh Chikungunya chỉ dựa trên các triệu chứng có thể khó khăn vì các triệu chứng này tương tự các bệnh khác như sốt xuất huyết hoặc Zika.

- Để xác nhận tình trạng nhiễm trùng, cần phải xét nghiệm trong phòng thí nghiệm.

• Trong tuần đầu tiên của bệnh, khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện, bệnh Chikungunya có thể được chẩn đoán bằng cách phát hiện virus trong mẫu máu, sử dụng xét nghiệm phân tử hoặc xét nghiệm phân lập virus.

• Sau tuần đầu tiên, xét nghiệm có thể phát hiện kháng thể (phản ứng miễn dịch của cơ thể) với virus. Các xét nghiệm này thường được thực hiện cách nhau 1 đến 2 tuần để xác nhận tình trạng nhiễm trùng gần đó hoặc đã từng nhiễm.

Điều trị

- Hiện tại, chưa có thuốc đặc hiệu điều trị bệnh. Thay vào đó, việc chăm sóc tập trung vào việc giảm các triệu chứng:

• Điều trị sốt và đau khớp bằng paracetamol (acetaminophen) hoặc metamizole (nếu có).

• Tránh dùng aspirin, ibuprofen và các thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) khác cho đến khi loại trừ được nhiễm trùng, vì chúng có thể làm tăng nguy cơ chảy máu ở bệnh nhân.

• Giữ đủ nước và nghỉ ngơi nhiều để hỗ trợ phục hồi.

- Nếu các triệu chứng kéo dài hơn vài ngày hoặc trở nên trầm trọng hơn, cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế.

Phòng ngừa

- Sốt Chikungunya lây lan qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh, cách tốt nhất để ngăn ngừa hoặc giảm sự lây lan của bệnh là phòng ngừa muỗi đốt. Khuyến cáo những người sống hoặc đến thăm khu vực đang có dịch sốt Chikungunya:

• Mặc quần áo dài để giảm thiểu việc da tiếp xúc với muỗi, đặc biệt là vào ban ngày.

• Bôi thuốc chống côn trùng có chứa DEET, IR3535 hoặc picaridin lên vùng da hở hoặc quần áo theo hướng dẫn trên nhãn sản phẩm.

• Ngủ dưới màn chống muỗi (tốt nhất là màn đã được xử lý bằng thuốc diệt côn trùng), đặc biệt là khi ngủ vào ban ngày.

• Bảo vệ những người có nguy cơ cao (như bệnh nhân, người già và trẻ nhỏ) khỏi bị muỗi đốt.

• Sử dụng lưới chắn ở cửa sổ và cửa ra vào để ngăn muỗi xâm nhập vào nhà.

- Để giảm thiểu sự sinh sản của muỗi:

• Đổ hết nước và làm sạch các thùng chứa nước ít nhất một lần một tuần.

• Đậy kín các bình chứa nước và vật chứa.

• Vứt rác thường xuyên và đúng cách để tránh đọng nước.

- Trong thời gian bùng phát dịch, cơ quan y tế có thể thực hiện các biện pháp bổ sung như phun thuốc diệt côn trùng tại các khu vực bị ảnh hưởng (gọi là phun sương diệt muỗi) và phun thuốc diệt côn trùng lên các bề mặt trong nhà - nơi muỗi thường đậu (phun tồn lưu trong nhà) để tiêu diệt muỗi trưởng thành. Ngoài ra, có thể thêm các sản phẩm đặc biệt vào nước để tiêu diệt ấu trùng muỗi trước khi chúng phát triển thành muỗi trưởng thành.

Vaccine phòng bệnh

Hiện có hai loại vaccine Chikungunya đã được phê duyệt theo quy định tại một số quốc gia, được khuyến nghị sử dụng cho các nhóm dân số có nguy cơ, nhưng các loại vaccine này vẫn chưa được phổ biến hoặc sử dụng rộng rãi.

WHO và các cố vấn chuyên gia bên ngoài đang xem xét dữ liệu thử nghiệm vaccine và dữ liệu hậu mãi trong bối cảnh dịch tễ học Chikungunya toàn cầu để đưa ra các khuyến nghị sử dụng khả thi.

Mỹ Ý (Theo WHO)