Cách đây một thời gian, tôi chứng kiến một câu chuyện "trâu què đền trâu lành". Một người đàn ông lớn tuổi trong xóm tôi được hàng xóm nhờ đấu nối lại đường dây điện. Ông vốn là thợ điện đã nghỉ hưu, thấy nhà bên cạnh nhờ vả, ông sang giúp.
Vậy mà hai hôm sau, người hàng xóm quay lại, nói rằng do ông nối sai nên dây điện bị chạm, cháy một thiết bị điện trong nhà họ. Kết quả là ông bị bắt đền cái quạt hơi nước trị giá gần 2 triệu đồng.
Câu chuyện này giống hệt như chuyện anh sửa xe trong đoạn video mà tôi vừa xem. Chuyện xảy ra ở một tiệm sửa xe nhỏ trong hẻm. Có hai người dắt chiếc xe đạp con nít ghé tiệm, nhờ bơm bánh xe. Chủ tiệm bơm bánh xe giúp, không lấy tiền. Sau đó, người phụ nữ quay lại, nói sau khi đem về dùng thì bánh xe bị nổ, ruột xe hư, yêu cầu anh phải đền.
Chưa hết, người này còn quay phim, chất vấn, nói như thể anh có trách nhiệm phải chịu hậu quả vì đã bơm giúp. Còn anh thì vừa ngỡ ngàng vừa bình tĩnh quay lại cảnh đối thoại, đăng lên mạng để kể rõ đầu đuôi.
Quay trở lại vấn đề, rốt cuộc, giúp đỡ miễn phí có nghĩa là gì?
Có người bảo, giúp thì phải làm tới nơi tới chốn, đã chạm vào xe người ta thì phải chịu trách nhiệm nếu có sự cố. Nhưng có phải vậy không? Đừng mang suy nghĩ miễn phí đồng nghĩa là người giúp làm bừa rồi bắt đền họ. Nhưng cũng không thể mặc định rằng ai giúp là phải gánh toàn bộ hậu quả sau đó, nhất là khi chưa rõ nguyên nhân.
Những câu chuyện này như đụng trúng nỗi đau làm ơn mắc oán của nhiều người. Ví dụ như giúp người bị nạn giữa đường, sau đó bị người nhà của họ hành hung, đòi bồi thường...
Hoặc giống như ai đó lỡ tay đỡ một cụ già té ngoài đường, rồi bị nghi là... làm cụ ngã. Giúp người giờ đây phải kèm theo giấy cam kết hay sao? Xã hội ngày càng phức tạp về quyền lợi và trách nhiệm, liệu lòng tốt có còn đơn giản? Khi anh giúp ai đó mà không có ràng buộc pháp lý, thì cũng đồng nghĩa là anh đang tự đặt mình vào thế rủi ro. Làm ơn đôi khi lại thành làm phiền.
Ở đây, tôi không bàn chuyện đúng, sai trong các sự cố cụ thể. Có thể sự cố xảy ra vì khách quan. Nhưng điều đáng nói là: khi một hành động mang tính tự nguyện, không hợp đồng, không công cán, thì người giúp lẽ ra phải được nhìn nhận như một người hỗ trợ, không phải một người chịu trách nhiệm toàn phần nếu xảy ra sự cố.
Nguyễn Nam