Sốt xuất huyết là bệnh nhiễm trùng do virus lây truyền từ muỗi sang người. Hầu hết người mắc bệnh sốt xuất huyết không có triệu chứng. Với người có triệu chứng, các triệu chứng phổ biến nhất là sốt cao, đau đầu, đau nhức cơ thể, buồn nôn và phát ban. Hầu hết bệnh sẽ khỏi sau 1-2 tuần. Một số người bị sốt xuất huyết nặng và cần được chăm sóc tại bệnh viện. Trong những trường hợp nghiêm trọng, sốt xuất huyết có thể gây tử vong. Có một số con đường lây truyền bệnh sốt xuất huyết chính.
Qua vết muỗi đốt
Virus sốt xuất huyết lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi Aedes bị nhiễm bệnh (Ae. aegypti hoặc Ae. albopictus). Đây là những loài muỗi truyền virus Zika và chikungunya.
Sau khi hút máu người nhiễm DENV, virus nhân lên trong ruột giữa của muỗi trước khi phát tán đến các mô thứ cấp, bao gồm cả tuyến nước bọt. Thời gian từ khi nuốt virus đến khi thực sự lây truyền sang vật chủ mới được gọi là thời gian ủ bệnh ngoại lai (EIP).
EIP mất khoảng 8-12 ngày khi nhiệt độ môi trường là 25-28 độ C. Sự thay đổi của EIP không chỉ bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ môi trường mà còn bởi một số yếu tố khác như mức độ dao động nhiệt độ hàng ngày, kiểu gene của virus và nồng độ virus ban đầu. Những yếu tố này cũng có thể làm thay đổi thời gian muỗi truyền virus. Một khi đã lây nhiễm, muỗi gây sốt xuất huyết có thể truyền virus trong suốt quãng đời còn lại.
Những loài muỗi này thường đẻ trứng trong các vật chứa nước như xô, bát, đĩa đựng thức ăn cho động vật, chậu hoa và bình hoa. Chúng thích đốt người và sống cả trong nhà lẫn ngoài trời gần người. Muỗi Aedes có thể đốt cả ngày lẫn đêm.
Từ thai phụ sang thai nhi
Phụ nữ bị nhiễm virus sốt xuất huyết trong thời kỳ mang thai có thể truyền virus cho thai nhi trong thai kỳ hoặc trong giai đoạn chuyển dạ. Sốt xuất huyết có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng, bao gồm thai chết lưu, trẻ sinh ra nhẹ cân và sinh non.
Qua các đường khác
Một số trường hợp hiếm gặp lây truyền qua các chế phẩm máu, hiến tặng nội tạng và truyền máu đã được ghi nhận. Tương tự, sự lây truyền virus cũng có khả năng thông qua trứng trong muỗi.
Rất ít khi sốt xuất huyết lây lan qua tiếp xúc với các vật dụng trong phòng thí nghiệm hoặc cơ sở y tế thông qua truyền máu, ghép tạng hoặc vết thương do kim tiêm. Một số bằng chứng cho thấy sốt xuất huyết có thể lây truyền qua đường tình dục.
Virus sốt xuất huyết đã được tìm thấy trong sữa mẹ nhưng việc lây truyền qua sữa mẹ vẫn chưa được xác nhận. Do nguy cơ lây truyền thấp và lợi ích của việc cho con bú, phụ nữ được khuyến khích cho con bú ngay cả khi nghi ngờ hoặc xác nhận nhiễm sốt xuất huyết.
Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết hoạt động mạnh vào ban ngày. Để giảm nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết, hãy bảo vệ bản thân khỏi muỗi đốt bằng cách:
- Mặc quần áo che phủ càng nhiều càng tốt
- Màn chống muỗi, tốt nhất là nên xịt thuốc chống côn trùng, nếu ngủ vào ban ngày
- Dùng lưới cửa sổ
- Dùng thuốc chống muỗi
Để ngăn ngừa muỗi sinh sản:
- Thực hiện các biện pháp quản lý, cải tạo môi trường để ngăn muỗi tiếp cận môi trường đẻ trứng.
- Vứt bỏ chất thải rắn đúng cách, loại bỏ các môi trường nhân tạo có thể chứa nước.
- Đậy nắp, đổ hết và vệ sinh các thùng chứa nước sinh hoạt hàng tuần và
- Sử dụng thuốc diệt côn trùng thích hợp cho các thùng chứa nước ngoài trời.
Bảo Bảo (Theo WHO)