Trong Nho giáo, "lễ" là nguyên tắc đạo đức nhấn mạnh lịch sự và phép tắc để xây dựng sự hài hòa xã hội và phẩm chất đạo đức. Tầm quan trọng của hành vi chuẩn mực cũng được thể hiện tại bàn ăn vì người Trung Quốc xưa xem việc ăn uống chung là biểu hiện của sự gắn kết xã hội.
Dù phong tục ăn uống đã thay đổi theo thời gian và biến chuyển văn hóa, một số quy tắc vẫn giữ nguyên. Với nhiều người Trung Quốc trên khắp thế giới, những phép tắc này đã trở thành thói quen ăn sâu vào tiềm thức từ nhỏ.
Nghi thức rót trà
Trong văn hóa Trung Quốc, việc được người lớn tuổi hoặc có vai vế cao hơn rót trà cho là một vinh dự. Khi được rót trà, thay vì nói "cảm ơn", người nhận có thể gõ nhẹ hai ngón tay lên bàn để bày tỏ sự kính trọng.
Phong tục này bắt nguồn từ thời nhà Thanh (1644-1912) khi vua Càn Long, một người yêu trà, cải trang thành thường dân và rót trà cho một người hầu. Người hầu muốn quỳ tạ ơn nhưng điều đó sẽ làm lộ thân phận hoàng đế. Thay vào đó, người hầu gõ hai ngón tay cong trên bàn, tượng trưng cho việc quỳ lạy. Ngày nay, cử chỉ này thường được dùng khi người trẻ được người lớn tuổi hoặc cấp trên rót trà.
Thứ tự
Trong văn hóa Trung Quốc, thứ tự trên bàn ăn rất quan trọng. Người lớn tuổi nhất hoặc có vai vế cao nhất trong nhóm sẽ là người đầu tiên cầm đũa và báo hiệu bắt đầu bữa ăn.
Một bữa ăn gia đình của người Trung Quốc. Ảnh: FAB L'Style
Trong một số trường hợp, người trẻ nhất có thể được giao nhiệm vụ múc cơm cho mọi người. Những món ngon nhất, đặc biệt là các món đặc sản, phải được dành cho người lớn tuổi hoặc cấp cao trước. Người này cũng sẽ là người rời bàn đầu tiên, sau đó các thực khách khác mới được phép đứng dậy.
Đặt đũa
Người Trung Quốc rất mê tín và điều cấm kỵ số một liên quan đến đũa là không được cắm thẳng đứng vào bát cơm. Hành động này giống với việc cắm nhang trong nghi thức tang lễ hoặc cúng bái. Khi không dùng, đũa nên được đặt ngang trên bát, đĩa hoặc trên giá đỡ đũa.
Ngoài ra, chỉ đũa vào người khác hoặc gõ đũa lên bát đĩa cũng bị coi là thô lỗ vì hành động này liên tưởng đến cách người ăn xin thu hút sự chú ý.
Chọn món
Hầu hết các món ăn trên bàn ăn Trung Quốc đều được ăn chung nên mọi hành động đều cần chú ý. Sau khi nhường người khác lấy thức ăn trước, bạn nên chọn những miếng gần nhất và để lại phần ngon hơn cho người khác. Với tay qua đĩa để lấy miếng ngon ở xa bị xem là thiếu lịch sự.
Bàn xoay thức ăn phổ biến của người Trung Quốc. Ảnh: Wing Lei
Khi bữa ăn dùng bàn xoay, hãy xoay nhẹ nhàng và chậm rãi, đảm bảo món mới được đưa đến người lớn tuổi trước, tuyệt đối không xoay mâm khi người khác đang gắp thức ăn. Miếng thức ăn cuối cùng trên đĩa nên được nhường cho người khác, không nên tự lấy. Trong các tình huống thoải mái, bạn có thể hỏi mọi người xem có đồng ý để bạn lấy miếng cuối không.
Tiếng động khi ăn
Khác với một số nền văn hóa, trong văn hóa Trung Quốc, việc tạo ra tiếng động khi ăn như húp canh thường được chấp nhận và không bị coi là thô lỗ. Tuy nhiên, một số quy tắc liên quan đến tiếng động cần nhớ gồm không nói chuyện khi miệng đầy thức ăn, ăn từng miếng nhỏ, nhai với miệng đóng, xử lý cẩn thận nếu làm đổ thức ăn và không nhổ trực tiếp các phần không ăn được lên bàn.
Xỉa răng
Dù việc xỉa răng sau bữa ăn khá phổ biến trong văn hóa Trung Quốc và nhiều nhà hàng cung cấp tăm trên bàn, bạn cần làm điều này một cách kín đáo. Hãy dùng tay hoặc khăn giấy che miệng khi xỉa răng, tránh dùng ngón tay thay tăm.
Tranh trả tiền
Trong văn hóa Trung Quốc, trả tiền cho cả bàn ăn được xem là một hành động hào phóng và thể hiện sự chu đáo. Mọi người thường tranh nhau thanh toán hóa đơn sau bữa ăn gia đình, thậm chí, một số còn lén rời bàn giữa bữa để trả trước. Việc trả tiền đôi khi cũng là cách để thể hiện vị thế tài chính hoặc sự hào sảng.
Hoài Anh (Theo SCMP)