Giải thưởng sẽ được Viện Hàn lâm Thụy Điển công bố vào 13h ngày 9/10 (giờ địa phương). Người chiến thắng nhận phần thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (khoảng 30,9 tỷ đồng).
Như thường lệ, tiểu thuyết gia Nhật Bản Haruki Murakami tiếp tục là cái tên sáng giá trong các danh sách dự đoán. Tuy nhiên, trang phân tích văn học Lithub cho rằng việc các nhà cái nổi tiếng đưa ông vào chỉ là cách "moi tiền" người hâm mộ.
Mỗi mùa Nobel, ông thường ẩn mình, tránh né sự quan tâm quá mức của truyền thông. Ông nói năm 2014: "Tôi chỉ là người viết sách. Tôi muốn ở yên một mình". Trên Japan Times, ông cho biết: "Thật sự thì việc đó hơi phiền phức. Đây đâu phải là đua ngựa". Trong bài phỏng vấn với AP (2023), ông bày tỏ: "Tôi không quan tâm nhiều đến các giải thưởng. Chúng được quyết định bởi đánh giá của người khác".
Murakami là nhà văn nổi tiếng toàn thế giới, với tác phẩm được dịch ra hơn 50 ngôn ngữ, bán hàng triệu bản. Theo Guardian, "ông là người mở cửa văn học Nhật Bản ra thế giới".
Nhà văn Murakami. Ảnh: AP
Philip Roth (1933-2018), tiểu thuyết gia vĩ đại của thế kỷ 20, khiến nhiều người tiếc nuối vì chưa giành Nobel Văn học. Trên New Yorker, nhà báo Daniel Sandström từng mô tả ông "mệt mỏi vì năm nào cũng được nhắc". Nhà phê bình David Remnick nói: "Ông ấy cười mỗi khi mọi người đề cập. Rồi nhún vai cho qua".
Trong sự nghiệp kéo dài hơn 50 năm, ông nhiều lần được vinh danh ở các giải thưởng uy tín. Ông giành giải Pulitzer cho tiểu thuyết American Pastoral năm 1997. Cuốn The Human Stain (2000) nhận giải WH Smith Literary của Anh. Năm 2001, ông nhận giải Franz Kafka tại Cộng hòa Czech. Ngoài ra, ông giành giải Man Booker, PEN/Faulkner (ba lần), National Book (hai lần), giải National Book Critics Circle (hai lần).
Ngugi wa Thiong’o, cây bút đương đại nổi bật của châu Phi, cho biết ông đã quen với việc được nhắc tên, sau vài thập niên trở thành ứng viên được mong đợi mỗi mùa giải. Trên NPR (Mỹ), ông đưa ra khái niệm "Nobel of the heart": "Giải thưởng thật sự là khi một độc giả nói với tôi rằng cuốn sách của tôi đã thay đổi cuộc đời họ. Đó là Nobel của trái tim".
Ông 87 tuổi, người Kenya, hiện sống ở Mỹ nhưng vẫn sáng tác bằng tiếng bản địa. Tác phẩm của ông đề cập đến chủ nghĩa thực dân, phong trào giải phóng dân tộc, việc giữ gìn bản sắc ở châu Phi.
Nhà văn Ngugi wa Thiong’o. Ảnh: The Guardian
Joyce Carol Oates, 87 tuổi, tác giả kỳ cựu của Mỹ, phản ứng mạnh mẽ hơn. Bà viết trên X: "Nếu bạn sống đủ lâu, bạn sẽ trở thành ứng viên vĩnh viễn của giải Nobel". Một lần khác, bà nói trên New Yorker: "Nhìn chung, tôi nghĩ tốt hơn hết là không nên quan tâm đến nó, ít ra như vậy, chúng ta sẽ không phải thảo luận về nó".
Bà là nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch, được xem là người phản ánh lịch sử nước Mỹ, có ảnh hưởng đến nhiều cây bút nữ thế hệ sau. Bà đi sâu vào các đề tài giới tính, tình dục, bạo lực và bất công xã hội.
Ali Ahmad Said Esber, 95 tuổi, nhà thơ người Syria, nhiều năm được kỳ vọng trở thành cây bút Arab đầu tiên đoạt giải Nobel. Trong một bài phỏng vấn với Guardian, ông cho rằng giải thưởng coi nhẹ tính nghệ thuật: "Nobel là một giải thưởng chính trị. Và tôi không phải chính trị gia".
Ông là nhà thơ nổi bật của thế kỷ 20 và 21, tiên phong cách tân thi ca, kết hợp các yếu tố nghệ thuật truyền thống của Arab với ngôn ngữ hiện đại.
Ismail Kadare (1936-2024) được dự đoán đoạt Nobel trong vài thập niên. Một trong những lần cuối được hỏi về giải thưởng, nhà văn Albania nói: "Như bạn thấy đấy, tôi chẳng bận tâm gì cả. 40 năm trước, tôi có thể đã nghĩ về nó nhưng giờ thì không".
Peter Nadas, 82 tuổi, người Hungary, được gọi là "Proust của Trung Âu", cũng là ứng viên quen thuộc. Ông không phát ngôn về giải, nhưng người thân cho biết ông khó chịu khi bị truyền thông làm phiền mỗi năm.
Năm ngoái, Han Kang trở thành người phụ nữ châu Á đầu tiên thắng Nobel Văn học nhờ các tác phẩm "đề cập trực diện những chấn thương lịch sử và phơi bày sự mong manh của kiếp người".
Nobel Văn học lấy lại uy tín sau bê bối năm 2018. Khi ấy, giải thưởng gặp tai tiếng do Jean-Claude Arnault, chồng của nhà thơ Katarina Frostenson - thành viên chủ chốt trong Hội đồng Viện Hàn lâm Thụy Điển - bị tố cáo lạm dụng nhiều phụ nữ. Ngoài ra, ông đã làm rò rỉ tên người chiến thắng bảy lần, kể từ năm 1996.
Nobel Văn học là một trong sáu hạng mục của giải Nobel, được trao cho tác giả từ bất kỳ quốc gia nào. Viện Hàn lâm Thụy Điển không bao giờ hé lộ dấu hiệu về nhân vật có khả năng đoạt giải cho tới khi công bố kết quả. Danh sách rút gọn của các ứng viên sẽ được tiết lộ 50 năm sau đó. Giải lần đầu được trao cho nhà thơ Pháp - Sully Prudhomme - năm 1901. Viện Hàn lâm Thụy Điển được vua Gustav III thành lập vào năm 1786, chịu trách nhiệm ra quyết định về giải Nobel Văn học, thực hiện theo di chúc nhà tài trợ là ông Alfred Nobel.
Hà Thu (theo The Newyorker, The Guardian)