Ông Mats Malm - thư ký thường trực và người phát ngôn của Viện Hàn lâm Thụy Điển - công bố người thắng giải tại buổi lễ lúc 13h ngày 9/10 ở Stockholm, Thụy Điển (18h, giờ Hà Nội).
Đại diện Viện Hàn lâm nhận định gia tài văn chương của László Krasznahorkai "đầy sức hấp dẫn, thể hiện tầm nhìn sâu sắc giữa thời đại của nỗi sợ hãi về ngày tận thế, tái khẳng định sức mạnh của nghệ thuật".
Ông Mats cho biết "vừa liên lạc được với László Krasznahorkai qua điện thoại, khi ông ấy đang có chuyến thăm Frankfurt, Đức". Chủ nhân của Nobel Văn học sẽ nhận phần thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (hơn 1,1 triệu USD, khoảng 30,9 tỷ đồng). Nhà văn nhận huy chương và bằng khen trong một buổi lễ diễn ra vào tháng 12 tại Stockholm.
Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel, nhận định László Krasznahorkai là bậc thầy sử thi Trung Âu, nối tiếp Kafka và Thomas Bernhard với phong cách văn chương phi lý, châm biếm, tràn ngập nỗi ám ảnh hiện sinh. Sau những tác phẩm u ám, ông hướng tầm nhìn sang phương Đông bằng giọng văn chiêm nghiệm.
Theo CNN, tiểu thuyết của Krasznahorkai thường lấy bối cảnh những ngôi làng lạnh lẽo ở Trung Âu, khắc họa con người trong hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời giữa một thế giới vắng bóng đức tin. Ở thời điểm chỉ có vài tác phẩm của ông được dịch sang tiếng Anh, nhà phê bình James Wood nhận xét "sách của Krasznahorkai được chuyền tay nhau như một loại tiền tệ hiếm".
Trong bài phỏng vấn với Guardian năm 2015, khi được hỏi sẽ giới thiệu cuốn sách nào cho độc giả lần đầu tiếp cận tác phẩm của ông, László nói: "Nếu có độc giả nào chưa đọc sách của tôi, tôi không thể gợi ý cho họ bất cứ điều gì. Thay vào đó, tôi khuyên họ hãy ra ngoài, ngồi xuống đâu đó, có lẽ bên bờ suối, chẳng làm gì, chẳng nghĩ ngợi gì, chỉ im lặng như đá. Rồi họ có thể sẽ gặp được người đã đọc sách của tôi".
Nhà văn Hungary László Krasznahorkai, 71 tuổi, là chủ nhân giải Nobel Văn học 2025. Trước mùa giải 2025, László Krasznahorkai là một trong số những tên tuổi được nhiều trang quốc tế nhắc đến. Ảnh: Lenke Szilagyi
László Krasznahorkai được xem là nhà văn Hungary đương đại quan trọng nhất. Ông sáng tác khoảng bảy cuốn tiểu thuyết dài, tiểu thuyết ngắn, cùng một số truyện vừa, tập truyện ngắn, tiểu luận và kịch bản phim. Một số tác phẩm gây tiếng vang của ông gồm tiểu thuyết Satantango (1985) và The Melancholy of Resistance (1989), được đạo diễn Béla Tarr chuyển thể thành phim. Ông được trao Giải thưởng Man Booker Quốc tế năm 2015 và thường được nhắc đến là ứng viên sáng giá cho Nobel Văn học.
Nhà văn sinh năm 1954 tại Gyula (Hungary), trong một gia đình trí thức. Sau khi học luật và ngôn ngữ - văn học Hungary, ông làm biên tập viên rồi chuyển sang viết tự do. Tiểu thuyết đầu tay Satantango (1985) đưa ông lên vị trí trung tâm văn đàn trong nước. Hai năm sau, ông rời quê hương sang Tây Berlin học nhờ một học bổng, sau đó sống lang bạt qua nhiều quốc gia.
Những năm 1990, ông dành thời gian dài ở Mông Cổ, Trung Quốc và Nhật Bản, trải nghiệm này tác động mạnh đến bút pháp và thế giới quan của ông. Khi viết War & War (1999), Krasznahorkai từng sống trong căn hộ cũ của nhà thơ Allen Ginsberg tại New York (Mỹ), người hỗ trợ ông trong quá trình sáng tác.
Bìa tiếng Việt cuốn "Chiến tranh và chiến tranh" của László Krasznahorkai, do NXB Hội Nhà văn và Nhã Nam ấn hành năm 2017. Ảnh: Nhã Nam
Krasznahorkai nổi tiếng với phong cách viết phức tạp, những câu văn dài hàng trang, gần như không ngắt đoạn. Theo nhà phê bình George Szirtes, người dịch tác phẩm của Lázló sang tiếng Anh, văn của ông "chảy chậm như dòng dung nham đen, nặng nề, dồn nén và thôi thúc".
Một số tác phẩm của ông László Krasznahorkai từng được dịch sang tiếng Việt, gồm Chiến tranh và Chiến tranh (War and War), Vũ điệu quỷ Satan (Satantango), do Giáp Văn Chung chuyển ngữ, lần lượt xuất bản năm 2017 và 2022.
Khi viết War and War, ông đã du hành khắp châu Âu. Nhà văn Mỹ Susan Sontag, nhà văn Đức WG Sebald đều là những người hâm mộ ông, ca ngợi ông là "bậc thầy" với những trang viết mang tính phổ quát về nhân loại.
Bìa bản dịch tiếng Việt của cuốn "Vũ điệu quỷ satan", do NXB Văn học và Nhã Nam liên kết ấn hành năm 2022. Ảnh: Nhã Nam
Theo The Guardian, cuốn Vũ điệu quỷ Satan (Satantango) lấy bối cảnh một ngôi làng nông thôn hoang tàn và sắp bị bỏ hoang ở Hungary sau khi hợp tác xã tan rã. Cộng đồng nhỏ nơi đây gồm những người dân nghèo khổ, mục ruỗng về đạo đức, sống trong sự trì trệ, mù mịt, bị ám ảnh bởi hy vọng và ảo vọng. Irimiás, một người từng bị cho là đã chết, bất ngờ quay trở lại làng. Anh và bạn mình được dân làng xem như đấng cứu thế, có thể giúp họ xây dựng lại cuộc sống mới tốt đẹp hơn. Dưới ảnh hưởng của Irimiás, họ giao lại toàn bộ tiền bạc và quyền quyết định cho anh ta. Tuy nhiên, Irimiás không phải vị cứu tinh mà là một kẻ cơ hội giỏi thao túng, nói dối và lợi dụng lòng tin để phục vụ mục đích riêng.
László Krasznahorkai hiện sống ẩn dật tại vùng đồi núi Szentlászló ở Hungary. Ông từng kết hôn với bà Anikó Pelyhe vào năm 1990, sau đó cưới bà Dóra Kopcsányi năm 1997. Ông có ba người con gái là Kata, Ágnes và Emma.
Trailer "Satantango" của đạo diễn Béla Tarr, lấy cảm hứng từ tiểu thuyết của László Krasznahorkai. Video: Film at Lincoln Center
Năm ngoái, Han Kang trở thành người phụ nữ châu Á đầu tiên thắng Nobel Văn học nhờ các tác phẩm "đề cập trực diện những chấn thương lịch sử và phơi bày sự mong manh của kiếp người".
Nobel Văn học là một trong sáu hạng mục của giải Nobel, trao cho tác giả ở bất kỳ quốc gia nào, theo di chúc của nhà hóa học Alfred Nobel.
Đây là giải thưởng cao quý trong giới văn chương, do tiêu chí vinh danh toàn bộ sự nghiệp của nhà văn thay vì một tác phẩm cụ thể. Sự kiện mỗi năm đều thu hút quan tâm lớn của nhiều tác giả, nhà nghiên cứu. Ngoài ra, đây cũng là một trong những giải văn học có số tiền thưởng cao nhất.
Tháng 9 hàng năm, Ủy ban Nobel sẽ gửi đơn đề cử đến hàng trăm cá nhân, tổ chức đủ điều kiện. Theo luật, những người đủ điều kiện gồm thành viên của Viện Hàn lâm Thụy Điển và các viện, tổ chức, hiệp hội có mục đích tương tự; giáo sư văn học và ngôn ngữ học tại các trường đại học và cao đẳng; những người từng đoạt giải Nobel Văn học; Chủ tịch các hiệp hội tác giả của các quốc gia. Đơn đề cử hoàn chỉnh phải được gửi đến Ủy ban Nobel chậm nhất là ngày 31/1 năm sau. Sau đó, Ủy ban sẽ sàng lọc và nộp danh sách để Viện Hàn lâm phê duyệt.
Tháng 4, Ủy ban chọn khoảng 15-20 cái tên để Viện Hàn lâm xem xét làm ứng cử viên sơ bộ. Tháng 5, họ rút gọn danh sách xuống còn 5 người. Từ tháng 6 đến tháng 8 là thời gian các thành viên của Viện Hàn lâm đọc và đánh giá tác phẩm. Đến tháng 9, họ họp bàn để thảo luận về giá trị đóng góp của từng ứng cử viên.
Tháng 10, Viện Hàn lâm chọn ra người đoạt giải Nobel. Đó là tác giả nhận được hơn một nửa số phiếu bầu từ 18 thành viên của Viện. Viện Hàn lâm Thụy Điển được vua Gustav III thành lập năm 1786, chịu trách nhiệm ra quyết định về Nobel Văn học. Họ không bao giờ cho biết dấu hiệu về nhân vật có khả năng đoạt giải tới khi công bố kết quả. Danh sách những cái tên vào vòng chung khảo chỉ được tiết lộ 50 năm sau mùa giải đó.
Giải từng bị gián đoạn vào các năm 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 và 1943 vì hai cuộc Chiến tranh Thế giới. Theo quy chế, nếu không có công trình nào ấn tượng, số tiền thưởng sẽ được bảo lưu đến năm sau. Huy chương do nhà điêu khắc Thụy Điển - Erik Lindberg - thiết kế, có hình ảnh một chàng trai trẻ ngồi dưới gốc cây nguyệt quế sáng tác, bị mê hoặc bởi bản đàn của một nàng thơ. Bằng chứng nhận là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, do các nhà thư pháp Thụy Điển và Na Uy sáng tạo.
Hà Thu - Quế Chi