Người trẻ mang bệnh người già

Để bắt kịp tiến độ với đồng nghiệp và khách hàng ở Mỹ, Minh, sống tại TP HCM, buộc phải làm việc vào ban đêm. Anh thường thức dậy vào khoảng 10h sáng, dành thời gian cho các hoạt động cá nhân trước khi bắt đầu công việc vào buổi tối. Minh tham gia các cuộc họp trực tuyến với đồng nghiệp ở Mỹ, viết code, fix bug (sửa lỗi, cải thiện phần mềm) và triển khai các dự án. Công việc thường kéo dài đến 3h sáng, sau đó anh thư giãn, lướt mạng xã hội, xem phim hoặc nghe nhạc trước khi đi ngủ lúc 4h.

Hậu quả của việc thức khuya khiến Minh suy giảm trí nhớ, khó tập trung, uể oải vào ban ngày. Anh cũng tăng cân, da sạm và nổi mụn. "Giờ tôi mới thấy tác hại của việc thức khuya, sắp tới chắc phải suy tính đến thay đổi công việc nếu không muốn sức khỏe giảm sút thêm", Minh nói.

Liên, 30 tuổi, là người sáng tạo nội dung, chuyên viên marketing, giáo viên tiếng Anh tại Thanh Xuân, Hà Nội. Yêu thích kiếm tiền, cô làm nhiều công việc một lúc, trung bình 12-14 tiếng một ngày, kéo dài 8 năm nay. Mỗi ngày, cô rời nhà từ 6h, về lúc 22h, sau đó ăn đêm và tiếp tục công việc đến 1h sáng. Gần đây, cô bị đau nhức xương, co rút cổ vai gáy, đau dạ dày và trào ngược axit, cổ họng đau rát, thường xuyên phải uống kháng sinh. Đi khám, bác sĩ chẩn đoán Liên bị thoát vị đĩa đệm, trào ngược dạ dày thực quản nặng, suy giảm miễn dịch, cần thay đổi lối sống. Số tiền khám và điều trị ngày càng nhân lên nhưng bệnh tật đeo bám dai dẳng.

Hiện chưa có thống kê chính xác về số người trẻ Việt Nam mắc bệnh do kiệt sức, nhưng các dữ liệu y tế cho thấy xu hướng đáng báo động là nhiều bệnh "người già" đang ngày càng trẻ hóa.

Năm 2023, Bộ Y tế ghi nhận khoảng 5-7% số ca đột quỵ là người dưới 45 tuổi, với tỷ lệ cao hơn ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM. Đặc biệt, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi tăng khoảng 2% mỗi năm, nam giới chiếm đa số với tỷ lệ gấp 4 lần nữ giới. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng cảnh báo đột quỵ không còn là căn bệnh của người già, khi 10-15% ca đột quỵ toàn cầu xảy ra ở người dưới 45 tuổi.

Bệnh thận mạn cũng đáng lo ngại. Việt Nam hiện có khoảng 12,8% dân số mắc bệnh này, tương đương hơn 8,7 triệu người. Đáng chú ý, trong số 8.000 ca mắc mới mỗi năm, người trẻ từ 18-30 tuổi chiếm 20-30%. Tình trạng ung thư trẻ hóa cũng diễn ra nhanh chóng. Bình quân cứ 100.000 người Việt có 159 ca được chẩn đoán mắc mới ung thư và 106 trường hợp tử vong. Các bệnh viện ghi nhận nhiều trường hợp ung thư vú ở tuổi thanh niên - căn bệnh trước đây thường gặp ở tuổi trung niên.

Số người trẻ mắc bệnh tim mạch tăng 11-13% mỗi năm, với nhiều trường hợp 25-35 tuổi bị nhồi máu cơ tim, suy tim. Viện Tim mạch Quốc gia Việt Nam ghi nhận 3.500-4.000 trường hợp can thiệp tim mạch hàng năm, trong đó 15-17% là bệnh nhân dưới 40 tuổi. Tăng huyết áp - "kẻ giết người thầm lặng" cũng đang tấn công người trẻ, với 10-15% bệnh nhân dưới 30 tuổi, theo PGS.TS Nguyễn Hoài Nam, Chủ tịch Hội tĩnh mạch học TP HCM.

PGS.TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Trưởng khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP HCM, chỉ ra các bệnh mạn tính gia tăng nhanh và trẻ hóa trong 20 năm qua là thách thức lớn trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng. "Nhiều người trẻ, khỏe đã mắc cùng lúc nhiều bệnh, khiến đóng góp của họ cho xã hội ít đi, tăng gánh nặng về chi phí, nhân lực chăm sóc. Chưa kể, người trẻ mắc bệnh thường không biết mình bị bệnh, khiến bệnh diễn biến nặng, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống - sống lâu nhưng không khỏe", ông Dũng nhấn mạnh.

Nguyên nhân chính của xu hướng này là lối sống, thói quen, chế độ sinh hoạt không hợp lý, dinh dưỡng không lành mạnh, tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn chiên xào và đường, dẫn đến béo phì - yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh mạn tính.

Bên cạnh đó, văn hóa làm việc quá sức nguy cơ dẫn đến stress, căng thẳng mãn tính. Hệ quả là cơ thể giải phóng cortisol, một loại hormone có thể làm tăng cholesterol, đường trong máu và huyết áp, đều là các yếu tố nguy cơ của bệnh tim. Căng thẳng mãn tính còn có thể thúc đẩy sự tích tụ mảng bám trong động mạch, làm máu đặc hơn và tăng nguy cơ đau tim.

Ở người trẻ, tình trạng này càng trầm trọng hơn do sự cô đơn và phụ thuộc vào công nghệ, khiến họ thiếu kết nối xã hội và dễ lao vào công việc để khỏa lấp. Nghiên cứu của WHO công bố trên tạp chí Môi trường Quốc tế năm 2021 cho thấy, người làm việc hơn 55 giờ mỗi tuần đối mặt nguy cơ đột quỵ cao hơn 35% và nguy cơ tử vong do bệnh tim cao hơn 17% so với người làm việc 35-40 giờ mỗi tuần.

Ngoài ra, mặc dù y học phát triển và nhận thức về sức khỏe của người dân tăng lên, nhiều người trẻ vẫn chủ quan, nghĩ mình còn khỏe nên "bán mạng" kiếm tiền. Họ không có thói quen khám bệnh định kỳ hoặc chỉ đến viện khi có dấu hiệu bất thường nghiêm trọng. "Đến khi đón tin dữ về bệnh tật, nhóm này thường dễ suy sụp do mang nhiều gánh nặng, áp lực, dễ buông xuôi, từ bỏ hơn", bác sĩ Dũng chia sẻ.

Theo các chuyên gia, có nhiều lý do khiến người trẻ làm việc quá sức, trong đó có cả nhu cầu kinh tế. Tuy nhiên, một nguyên nhân phổ biến là nhiều người không biết cách thư giãn hiệu quả. Vì vậy, việc tìm kiếm sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân là vô cùng cần thiết. Các giải pháp được đưa ra đơn giản như dành 30-45 phút mỗi ngày để tập thể dục hoặc theo đuổi sở thích cá nhân cũng có thể tạo thay đổi tích cực. Ngủ đủ giấc và dành những khoảng nghỉ ngắn trong giờ làm để thả lỏng, nhắm mắt lại, hoặc hình dung về một không gian yên bình đều là những cách hữu ích để tái tạo năng lượng.

Các bác sĩ cũng gợi ý các công ty nên thúc đẩy môi trường làm việc lành mạnh bằng cách khuyến khích đối thoại cởi mở, cung cấp hỗ trợ sức khỏe tinh thần và tạo ra các chính sách cho phép nhân viên nghỉ ngơi khi họ cảm thấy không khỏe. "Việc giới thiệu những ngày sức khỏe tâm thần hoặc công nhận tầm quan trọng của việc nghỉ ngơi hơn là năng suất liên tục sẽ giúp thay đổi văn hóa theo hướng cân bằng hơn", ông Dũng nói.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp nên ưu tiên vấn đề sức khỏe tâm thần bằng cách tạo điều kiện cho nhân viên tiếp cận với các nhà tư vấn và nuôi dưỡng văn hóa trung thực, minh bạch. Nhân viên nên cảm thấy thoải mái khi thảo luận về những thách thức của họ với bất kỳ ai trong tổ chức mà không sợ bị phán xét.

Mỹ Ý