Bạn tôi, người đã dành trọn 20 năm tuổi trẻ và nhiệt huyết cho công vụ tại một quận nội thành của Hà Nội, từng quen với quãng đường đi làm chỉ vỏn vẹn 4 km. Sau sáp nhập, chị nhận quyết định điều động về một xã ngoại thành Hà Nội - cách nhà 30 km.
Một buổi sáng đi làm mất 1,5 tiếng, chiều về cũng vậy và giữa hai chặng đường đó là núi hồ sơ của đơn vị hợp nhất. Cuối cùng, bạn xin nghỉ, mở quán ăn nhỏ gần nhà, sống thanh thản hơn nhưng trái tim vẫn canh cánh nỗi nhớ thời công chức.
Một số người bạn khác của tôi ở Hòa Bình còn gặp tình cảnh khó khăn hơn. Sau khi xã, huyện được sáp nhập, họ phải nhận quyết định điều động sang làm việc tại tỉnh Phú Thọ, quãng đường không thể đi về trong ngày. Ban đầu, họ cố gắng thuê trọ chung, hai tuần mới về nhà một lần, nhưng sau hơn một tháng, sức khỏe và tâm lý đều suy giảm rõ rệt.
Với cán bộ nội thành bị điều về ngoại thành, chi phí xăng xe có thể tăng thêm cả triệu rưỡi mỗi tháng. Thời gian đi lại mất thêm 3 tiếng mỗi ngày - ba tiếng ấy đáng lẽ có thể dành cho con cái, cha mẹ, hoặc đơn giản là nghỉ ngơi. Không phải ai cũng đủ điều kiện thuê nhà gần cơ quan. Với phụ nữ, áp lực gia đình khiến việc đi làm xa trở thành gánh nặng kép.
Theo thống kê của TP HCM, hơn 3.800 cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc sau sáp nhập và tinh giản. Hà Nội chưa công bố con số chính thức, nhưng qua lời kể của những người trong ngành, xu hướng này không hề nhỏ.
Một người bạn khác của tôi với 20 năm kinh nghiệm, nhiều lần được khen thưởng - đã cố gắng trụ lại sau sáp nhập, dù phòng thiếu người, hồ sơ chất đống. Nhưng sức khỏe xuống dốc, trách nhiệm gia đình dồn nặng, khiến chị không thể tiếp tục. Người mới về chưa kịp nắm việc, tiến độ chậm lại, áp lực cho những người ở lại càng lớn. Một lá đơn thôi, nhưng hiệu ứng domino kéo dài nhiều tháng.
Mặt khác, các địa phương đã và đang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực như hỗ trợ tiền đi lại, tiền thuê nhà trọ, tiền sinh hoạt phí, tổ chức đưa rước công chức đi làm... Nhưng điều quan trọng được đặt ra là làm sao để chính sách giữ lửa đúng nghĩa?
Sự đa dạng chính sách giữa các tỉnh giúp thấy rõ tính không đồng đều về "quyền lợi" cho cán bộ bị ảnh hưởng.
Theo tôi, cần có khung chính sách chung, để tránh trường hợp "có thì sướng, không thì khổ" - đặc biệt ở tuyến đầu như bạn tôi:
- Chính sách hỗ trợ khoảng cách ≥ 20 km: mức thỏa đáng, có thể là tiền xăng hoặc cho thuê nhà tạm, theo giá vùng miền phù hợp.
- Nhà công vụ gần nơi làm việc mới là giải pháp căn cơ. Nếu kèm theo xe đưa đón hàng ngày, tuần thì còn hiệu quả hơn.
- Gia hạn giữ nguyên lương, phụ cấp từ 6 tháng lên 12 tháng (ở vài tỉnh vẫn giữ đủ tổn phí cố định) là cần thiết để người lao động có thời gian ổn định.
- Cho phép làm việc từ xa hoặc theo ca, nếu vị trí cho phép, giảm tần suất di chuyển.
Tư vấn tâm lý, hỗ trợ sức khỏe nghề nghiệp cần được chú trọng vào thời điểm chuyển đổi - một điều thường bị bỏ quên nhưng quan trọng.
Vũ Thị Minh Huyền