Thông tin được đại diện Bệnh viện Lão khoa Trung ương chia sẻ tại Hội nghị Lão khoa toàn quốc lần thứ 6, ngày 7-8/11. Đây là dịp các bác sĩ, chuyên gia, nhà quản lý trao đổi nhằm xây dựng chính sách, chăm sóc và điều trị tốt cho người cao tuổi, thích ứng với quá trình già hóa dân số.
Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số vào năm 2011 và là một trong số 10 nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới. Năm 2021, nước ta có 12,5 triệu người cao tuổi (chiếm 12,8% tổng dân số) và ngày càng tăng nhanh. Ước tính vào năm 2038, Việt Nam sẽ chuyển sang giai đoạn dân số già với tỷ lệ người cao tuổi chiếm trên 20% tổng dân số.
PGS.TS Nguyễn Trung Anh, Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, cho biết tăng cường hệ thống chăm sóc sức khỏe người cao tuổi là nhiệm vụ cấp thiết, phù hợp với xu hướng già hóa dân sỗ toàn cầu. Điều này đòi hỏi hệ thống an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cần có sự điều chỉnh, thích nghi để đáp ứng với nhu cầu chăm sóc sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống của người cao tuổi. Các chuyên gia nhìn nhận cần đẩy mạnh chăm sóc tại bệnh viện, chăm sóc dự phòng, thuốc, dịch vụ y học lão khoa.
Những vấn đề người cao tuổi thường gặp bao gồm: Rối loạn chức năng cơ quan, đa bệnh lý, suy giảm nhận thức, sử dụng nhiều thuốc, suy dinh dưỡng, sức chịu đựng kém, hạn chế hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Trong đó, sarcopenia - tình trạng mất dần khối lượng và sức mạnh cơ, thường phát triển do quá trình lão hóa tự nhiên, có liên quan tới tăng nguy cơ xảy ra biến cố bệnh tật và tăng chi phí chăm sóc y tế.
Nghiên cứu của Bệnh viện Lão khoa Trung ương công bố trong hội thảo cho thấy tại Việt Nam - nơi dân số đang già hóa nhanh chóng, ước tính tỷ lệ hiện mắc là 14-32% ở người sống trong cộng đồng từ 50 tuổi trở lên, 39-55% ở bệnh nhân nội trú và ngoại trú. Bệnh nhân phần lớn tuổi cao, ít hoạt động thể lực, cân nặng thấp. Một số yếu tố khác là sống tại nông thôn, suy dinh dưỡng, suy yếu, trình độ học vấn thấp.
Các chuyên gia cho biết khối lượng cơ là một chỉ số quan trọng đối với sức khỏe người lớn tuổi. Việc mất cơ có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, hệ miễn dịch và khả năng phục hồi sau bệnh tật. Tuổi càng cao thì khối cơ và chức năng hệ miễn dịch ngày càng suy giảm, vì vậy người lớn tuổi có nguy cơ nhiễm bệnh cao hơn, ảnh hưởng chức năng nhận thức, khả năng tự chủ, tâm trạng, sức mạnh cơ.
Tình trạng mất cơ đã bắt đầu xuất hiện khi bước vào độ tuổi 40 và trong khoảng thời gian từ 40-80 tuổi, một người trưởng thành có thể mất đến 40% khối cơ. Tình trạng mất cơ do tuổi tác gây nên những tác động tiêu cực như tăng nguy cơ té ngã, viêm phổi, suy giảm hệ miễn dịch, giảm sức cầm nắm, vận động kém, chậm hồi phục khi mắc bệnh. Mất cơ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tổng thể, sức đề kháng, chất lượng sống và khả năng độc lập của người cao tuổi.
Nếu không được điều trị, sarcopenia có thể gây ra sa sút trí tuệ từ nhẹ đến nặng, liên quan đến các cơ chế hành vi và sinh học chung, bao gồm giảm hoạt động thể lực, viêm mạn tính, rối loạn chức năng ty thể, mất cân bằng nội tiết tố; Hội chứng dễ bị tổn thương, suy yếu thể chất, suy yếu đa cơ quan, nguy hiểm hơn là tăng nguy cơ tử vong.
Nhiều người lớn tuổi không nhận thấy các dấu hiệu về việc mất cơ khi họ tăng dần theo số tuổi. Không ít người chỉ xem đó đơn giản là một phần của tuổi già, không nghĩ rằng có những cách để ngăn ngừa và giảm thiểu quá trình mất cơ. Theo các chuyên gia ngành cơ xương khớp và lão khoa, việc suy giảm sức khỏe khối cơ và miễn dịch ở người trưởng thành có thể dự phòng và cải thiện thông qua chế độ dinh dưỡng và tập luyện hàng ngày.
Duy trì chế độ ăn uống cân bằng, đáp ứng đủ lượng chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein và vitamin D, vận động cơ hợp lý, tránh nguy cơ té ngã... có thể làm chậm hoặc đảo ngược quá trình mất cơ.
Trước bối cảnh này, các chuyên gia đề xuất giải pháp là nâng cao năng lực của hệ thống y tế trong chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi bằng việc thành lập các khoa lão tại các bệnh viện; tổ chức phòng khám lão khoa tại khoa khám bệnh; đào tạo người chăm sóc. Bên cạnh đó là có kế hoạch quản lý ca bệnh và hỗ trợ tại nhà.
Ngoài ra, cần phát triển hệ thống nhà dưỡng lão, đa dạng hóa các dịch vụ hỗ trợ người cao tuổi tại nhà như cung cấp bữa ăn, tư vấn sức khỏe, cấp dụng cụ hỗ trợ, câu lạc bộ vui chơi, giải trí... Đẩy mạnh phát triển bảo hiểm xã hội cho người lao động, đặc biệt bảo hiểm xã hội tự nguyện, coi đây là trong những biện pháp "lo cho tuổi già ngay từ khi còn trẻ".
Thúy Quỳnh