Báo cáo tổng kết tình hình thí điểm đưa lao động Việt Nam đi làm việc thời vụ tại Hàn Quốc, Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Nội vụ) cho biết từ năm 2022 đến tháng 9/2025, hơn 10.000 đi làm nông, ngư nghiệp. Đông nhất là Ninh Bình hơn 3.160 người, Đà Nẵng 2.370, Đồng Tháp gần 1.470. Nhu cầu đi thường lớn hơn nhiều so với chỉ tiêu tuyển, như Cà Mau 500 hồ sơ đăng ký nhưng tuyển 285 người.
Thu nhập lao động 30-47 triệu đồng mỗi tháng, chưa tính làm thêm giờ và trừ chi phí ăn ở. Với hợp đồng 5-8 tháng, tổng thu nhập người đi khoảng 150-320 triệu và để dành được 80-100 triệu đồng mang về. Khoản tích lũy giúp hỗ trợ kinh tế gia đình hoặc khởi nghiệp sau khi về nước. Người đi ngoài thu nhập lúc nông nhàn có thêm trải nghiệm thực tế, kinh nghiệm về sản xuất, chăn nuôi.
Chương trình giúp giảm nghèo và phát triển kinh tế địa phương, như Lai Châu khoảng 48 tỷ đồng; Cà Mau 6 tỷ đồng mỗi tháng; Hưng Yên hàng trăm tỷ đồng từ năm 2018 đến 6/2025. Song do khác biệt thời tiết, mùa đông lạnh, có tuyết nên một phần lao động Việt khó thích nghi. Công việc thời vụ nên có người làm việc không đảm bảo thời gian theo thỏa thuận.
Lao động chờ đợi từ nửa đêm lấy số thứ tự làm thủ tục xin visa Hàn Quốc tại TP HCM, tháng 3/2025. Ảnh: Đình Văn
Song cơ quan Quản lý lao động ngoài nước cho biết tình trạng vi phạm hợp đồng, cư trú bất hợp pháp tại Hàn Quốc "đáng quan ngại". Trước khi đi, lao động và gia đình ký cam kết bảo lãnh có xác nhận của chính quyền địa phương. Ninh Bình, Cà Mau buộc ký vi bằng; Hưng Yên yêu cầu sổ tiết kiệm 260-300 triệu đồng; Quảng Trị ký quỹ 36 triệu đồng hoặc 50 triệu kèm giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Song số lượng trốn vẫn cao, như Cần Thơ 46 người, Hưng Yên 39, Quảng Trị 35, Cà Mau 34, Ninh Bình 29, Đồng Tháp 28, Đăk Lăk 21.
Dẫn nhiều nguyên nhân bỏ trốn, cơ quan quản lý đánh giá chi phí đi là vấn đề. Thống kê có những hợp đồng chỉ 8 tháng nhưng người đi phải đóng trên 65 triệu đồng. "Điều này tạo sức ép cho lao động, là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến vi phạm bỏ hợp đồng ra ngoài cư trú bất hợp pháp", Cục đánh giá.
Theo quy định, người đi chi trả các khoản phát sinh khi làm hồ sơ xuất cảnh, gồm phí hộ chiếu, xin visa, khám sức khỏe, lý lịch tư pháp, vé máy bay, phí đào tạo. Thống kê từ các địa phương cho thấy phí xuất cảnh thực tế dao động 20-60 triệu đồng mỗi người, tùy hạn hợp đồng và chi phí máy bay. Một số tỉnh thành thu thêm phí hành chính, dịch vụ 9-15 triệu đồng để trả cho các hoạt động tuyên truyền, tuyển chọn, tư vấn hồ sơ, đào tạo ngoại ngữ và phí giao thông cho đối tác Hàn Quốc.
Ngoài ra, nhiều lao động không biết làm nông hay trồng trọt nhưng vẫn được địa phương tuyển đi, người đó sang Hàn Quốc bỏ hợp đồng trốn ra ngoài bởi họ đi không phải để làm công việc thời vụ.
Nguyên nhân còn đến từ phía chủ sử dụng lao động Hàn Quốc khi một số chưa chấp hành hợp đồng nghiêm túc, nợ lương, chậm lương hoặc cung cấp thực phẩm chưa đảm bảo. Người lao động trốn ra ngoài còn do chênh lệnh thu nhập hoặc tính chất công việc nặng nhọc, cường độ cao, thời tiết khắc nghiệt. Việc đào tạo ngoại ngữ, định hướng chưa tốt khiến chất lượng lao động yếu, chưa đáp ứng yêu cầu công việc.
Lao động làm thủ tục dự thi tiếng Hàn ứng tuyển hồ sơ đi làm việc theo Chương trình EPS tại Hà Nội. Ảnh: Ngọc Thành
Cơ quan quản lý đánh giá biện pháp bảo lãnh hoặc ký quỹ hiện nay ở mức thấp, chưa đủ mạnh ngăn tình trạng bỏ trốn. Các biện pháp này cũng đang gặp vướng mắc pháp lý như chưa có quy định cụ thể về xử lý, sử dụng tiền cọc, ký quỹ của lao động vi phạm hợp đồng. Hưng Yên tồn 9,3 tỷ đồng, Quảng Trị tồn 1,3 tỷ tiền gửi của lao động vi phạm hợp đồng nhưng chưa thể giải ngân.
Theo đơn vị này, cần có khung pháp lý thống nhất tiêu chuẩn, điều kiện, chi phí tối đa, và cơ chế tài chính áp dụng cho chương trình hợp tác giữa các địa phương. Chế tài cũng cần mạnh hơn trong ký quỹ, thế chấp tài sản, có cơ chế giải quyết số tiền ký quỹ của lao động vi phạm hợp đồng. Các tỉnh tham gia phải tuyển chọn đúng người địa phương, chuyên làm nông nghiệp, kỷ luật tốt. Địa phương nghiêm túc bồi dưỡng tiếng Hàn, thông tin rõ công việc cho lao động trước khi đi và thực hiện nghiêm quy định về các khoản phí thu từ lao động theo đúng tinh thần "phi lợi nhuận" của chương trình.
Cục Quản lý lao động ngoài nước đề xuất Bộ Nội vụ tăng trao đổi với phía Hàn Quốc để yêu cầu chủ sử dụng tuân thủ nghiêm ngặt giờ làm việc, nghỉ ngơi, lương, chỗ ở cho người lao động Việt Nam, tránh nợ, chậm hoặc trả lương thấp hơn quy định. Cơ quan hữu quan nước sở tại quản lý chủ sử dụng để ngăn việc tiếp nhận lao động bất hợp pháp, xử phạt nghiêm người sử dụng loại hình này. Phía Hàn Quốc có thêm cơ chế tài chính hỗ trợ lao động Việt về nước đúng hạn như vé máy bay chiều về, giảm chi phí thuê nhà ở.
Chương trình thí điểm từ 2022 theo hình thức hợp tác giữa các địa phương hai nước, đến nay có 16 tỉnh thành tham gia gồm: Tuyên Quang, Lai Châu, Lào Cai, Phú Thọ, Hưng Yên, Ninh Bình, Hà Tĩnh, Quảng Trị, TP Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Đăk Lăk, Lâm Đồng, Cần Thơ, Đồng Tháp, Cà Mau.
Nhu cầu tuyển dụng thời vụ nông và ngư nghiệp tại Hàn Quốc vẫn cao, trung bình 70.000- 80.000 người mỗi năm. Hồi tháng 6, Chính phủ nước này bổ sung gần 23.000 chỉ tiêu đợt hai sau khi tiếp nhận gần 73.000 người đợt đầu, tăng 41% so với năm 2024.
Hồng Chiêu