Em trai vợ của tôi lúc trước đi làm công ty, lương cũng khá. Mỗi tuần chỉ làm năm ngày, hai ngày cuối tuần là thời gian dành cho gia đình. Không biết từ đâu, ông em nảy ra ý định kinh doanh khu vui chơi trẻ em để "vợ nội trợ ở nhà trông chừng, có đồng ra đồng vào".
Bi kịch sạch tiết kiệm, đi hỏi vay nợ vì có bao nhiêu tiền đập vào dự án kinh doanh này cũng từ đây. Chỉ riêng tiền thuê mặt bằng đã ngốn 25 triệu đồng mỗi tháng. Mặt bằng phải rộng vì khu vui chơi, nhà bóng, thú nhún... cần nhiều diện tích. Hợp đồng 5 năm nhưng mới năm đầu tiên đã lỗ nặng và chưa có dấu hiệu hòa vốn chứ đừng nói đến lãi.
Vé vào cửa 60.000 đồng. Con vào chơi thì bố mẹ ngồi ngoài xem. Có đêm, dù là đêm thứ sáu nhưng tôi thấy rất đìu hiu. Trung bình ngày cuối tuần và trong tuần chắc bán được 5 vé một ngày, doanh thu chỉ 300.000 đồng. Nghĩa là chưa cần nói đến điện, nước, nhân viên, khấu hao đồ chơi... doanh thu đã không gồng nổi.
Nhưng với niềm tin "rồi sẽ đông khách", "cuối tuần bù lại", hay "trẻ con thì lúc nào cũng cần chỗ chơi", em vợ tôi lại xén một phần diện tích để mấy bàn bi-a cho mấy ông bố chở con tới chơi, thêm tủ gà rán, trà sữa cho mấy mẹ bỉm. Đắng một chỗ là mở cái gì ra thì cũng lỗ.
Không cần phân tích cao siêu, chỉ cần cộng trừ là thấy bài toán đã âm ngay từ đầu. Khu vui chơi trẻ em không giống quán cà phê hay quán ăn có thể bán thêm món, xoay vòng khách nhanh.
Lượng khách phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố: khu dân cư xung quanh có đông trẻ hay không, thói quen chi tiêu của phụ huynh, thời tiết, mùa mưa, mùa nghỉ hè, và cả những lựa chọn thay thế như công viên miễn phí, trung tâm thương mại lớn, hay đơn giản là cho con ở nhà xem iPad.
Bao nhiêu chi phí tiền điện cho máy lạnh, tiền nhân viên trông coi, tiền vệ sinh, tiền sửa chữa đồ chơi hư hỏng, tiền khấu hao những hạng mục ban đầu đầu tư cả mấy trăm triệu.
Không gian thì phải rộng để trẻ chạy nhảy, mà rộng thì tiền nhà cao. Muốn đặt ở vị trí dễ tìm, gần khu dân cư, lại càng đắt. Cuối cùng, bài toán quay về đúng một điểm: Mô hình tưởng nhỏ nhưng gánh chi phí của mô hình lớn.
Nhìn rộng ra, câu chuyện này không chỉ của riêng khu vui chơi trẻ em. Tôi thấy có một vấn đề khi kinh doanh đó là ít ai dám quyết đoán cắt lỗ. Tâm lý chung là "đã lỡ đầu tư rồi, ráng thêm chút nữa". Cái tiếc nối tiếp cái lỗ. Nhưng càng ráng, lỗ càng dày, vì bản chất dòng tiền không hề đảo chiều.
Đến lúc dẹp tiệm, số tiền mất không chỉ là tiền thuê mấy tháng cuối, mà là toàn bộ vốn đầu tư ban đầu. Nếu lỗ, đừng tiếc tiền đầu tư mà chần chừ.