Thành tựu nổi tiếng nhất của John Bennett Robbins là tạo ra vaccine hiệu quả với ngay cả trẻ sơ sinh với thể viêm màng não do vi khuẩn Haemophilus influenzae type b (Hib) gây ra. Tiến bộ y tế được ghi nhận đã giúp cứu sống 7 triệu người khắp thế giới.

Với thành quả này, năm 1996, tiến sĩ Robbins và ba đồng nghiệp nhận giải thưởng Nghiên cứu Y khoa Lâm sàng Albert Lasker. Giám khảo Joseph Goldstein cho biết vaccine Hib giúp giảm 98% tỷ lệ mắc viêm màng não do Hib gây ra trong vòng chưa đầy 10 năm. Ông đánh giá đây là một thành tựu thật sự mang tính đột phá trong lịch sử khoa học y tế.

"Chưa có loại vaccine nào cho thấy hiệu quả nhanh và mạnh như thế trong việc loại bỏ một căn bệnh có thể gây tử vong. Câu chuyện của bốn con người đặc biệt này đã tạo nên một chương tuyệt vời trong lịch sử y học", vị giám khảo nhận xét. Theo đó, ông và hội đồng thẩm định cho rằng thành tựu có thể so sánh với công lao xóa sổ bệnh đậu mùa của Edward Jenner, loại bỏ bại liệt của bộ đôi Jonas Salk và Albert Bruce Sabin cũng như công lao tiêu diệt quai bị và sởi của Maurice Hilleman.

Tiến sĩ Robbins sinh ngày 1/12/1932 trong một gia đình Do Thái tại Brooklyn (Mỹ). Năm 1956, ông nhận bằng cử nhân lịch sử tại Đại học New York. Đến năm 1959, cũng tại ngôi trường này, ông có thêm tấm bằng y khoa. Trong những năm đầu sự nghiệp, Robbins là bác sĩ nhi khoa tại đại học Florida ở Gainesville. Ở đây, ông được đào tạo về bệnh truyền nhiễm và miễn dịch. Cũng chính tại nơi này, vị bác sĩ đã gặp trực tiếp những bệnh nhân viêm màng não và chứng kiến tác động nặng nề của căn bệnh.

Chứng viêm não và tủy sống khiến nhiều bệnh nhân tử vong. Ngay cả khi điều trị với thuốc kháng sinh, những người sống sót cũng thường bị tổn thương não dẫn đến thiểu năng trí tuệ, điếc hay động kinh. Cơn ác mộng ấy đã cướp đi sinh mệnh của hơn 20.000 trẻ em hàng năm tại Mỹ và hàng trăm nghìn trẻ em trên khắp thế giới.

Tất cả khiến Robbins quyết định thay đổi cả sự nghiệp sau này. Ông dần có mong muốn nghiên cứu để giúp mọi người thoát khỏi những căn bệnh hiểm nghèo. Với quyết tâm phải tìm kiếm cho bằng được những phương cách bảo vệ trẻ em khỏi viêm màng não và các bệnh nguy hiểm khác, Robbins quyết tâm trở thành tiến sĩ nghiên cứu.

Cuối những năm 1960, Robbins gia nhập Cao đẳng Y khoa Albert Einstein, sau đó chuyển đến Viện Nghiên cứu Quốc gia (NIH) năm 1970 trong cương vị giám đốc lâm sàng tại Viện Sức khỏe Trẻ em và Phát triển Con người Quốc gia Eunice Kennedy Shriver. Sau đó, ông làm việc tại Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm trong 10 năm trước khi trở về NIH năm 1984. Lúc này, ông thành lập phòng thí nghiệm về miễn dịch phân tử. Tiến sĩ Robbins vẫn tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu tại NIH cho đến khi nghỉ hưu năm 2012. Ông qua đời tháng 11/2019 do biến chứng của ung thư tuyến tiền liệt.

Sinh thời, tiến sĩ Robbins được biết đến là người rất tin vào tầm quan trọng của việc tiêm chủng. Có một câu chuyện rằng, năm 1976, tại một buổi tiệc nghỉ lễ ở văn phòng, ông tặng một mũi tiêm phòng cúm lợn cho bất cứ ai có mong muốn. Món quà trong bữa tiệc là một chiếc áo thun in hình chú lợn Porky, như một tuyên ngôn cho biết người mặc đã được tiêm phòng loại cúm này.

Ngoài công trình vaccine viêm màng não do Hib gây ra, tiến sĩ Robbins cũng là nhân vật đóng vai trò quan trọng trong quá trình nghiên cứu vaccine cho bệnh ho gà, sốt thương hàn, nhiễm trùng tụ cầu, E.coli và một số tác nhân truyền nhiễm khác.

Ông cùng một số đồng nghiệp cũng nhận các giải thưởng khác như Giải thưởng Pasteur của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2006 hay giải thưởng Hoàng tử Mahidol trong lĩnh vực sức khỏe cộng đồng được trao tặng bởi Hoàng gia Thái Lan năm 2017.

Trương Sanh (theo Washington Post)