Tôi là một giáo viên THCS, đã đứng lớp hơn 10 năm. Càng gắn bó với nghề, tôi càng nhận ra, dạy chữ thực tế không phải điều khó nhất, mà dạy làm người mới thực sự gian nan. Bởi lẽ, trong bất kỳ lớp học nào cũng luôn có vài em học sinh "cá biệt" – những trường hợp khiến thầy cô phải đau đầu, thậm chí bất lực.
Tôi vẫn nhớ một học sinh lớp 9 mà mình từng chủ nhiệm cách đây vài năm. Em thường xuyên đi học muộn, vào lớp lại nói chuyện riêng, trêu chọc bạn bè. Nhẹ thì em bấm điện thoại dưới gầm bàn, nặng hơn thì gây gổ, có khi còn đứng dậy thách thức cả thầy, cô. Lần đó, trong giờ Toán, tôi nhắc nhở em ba lần vẫn không yên. Em đứng dậy, đáp trả: "Cô giảng buồn ngủ, em không muốn học, không cần cô dạy".
Cả lớp cười ồ lên, còn tôi thì nghẹn họng. Nếu quát lớn hay phạt nặng em đó, tôi biết mình có thể trở thành "tâm điểm" trên mạng xã hội, bởi chỉ cần một chiếc điện thoại ghi hình là câu chuyện sẽ bị đẩy đi xa. Cuối cùng, tôi chỉ có thể yêu cầu em viết bản kiểm điểm. Nhưng em cũng chẳng nghiêm túc. Một tờ giấy với vài dòng chữ nguệch ngoạc, xong rồi lại đâu vào đấy.
Trong bối cảnh Thông tư 19 vừa có hiệu lực từ 31/10, mức kỷ luật cao nhất dành cho học sinh chỉ dừng lại ở viết bản kiểm điểm, tôi càng thấy mình "bó tay". Trước kia, nếu học sinh vi phạm nhiều lần, nhà trường có thể đình chỉ học vài ngày. Ít nhất, đó cũng là một ranh giới để các em biết sợ, để phụ huynh phải quan tâm và cùng phối hợp. Nay, khi hình thức này không còn, thầy cô chỉ còn biết nhắc nhở, động viên, hoặc bắt viết kiểm điểm, mà đa số học sinh cá biệt lại không xem đó là điều gì nghiêm trọng.
Tôi hiểu chủ trương của Bộ Giáo dục: muốn kỷ luật mang tính giáo dục, nhân văn, giúp học sinh nhận ra sai lầm và sửa chữa. Điều đó hoàn toàn đúng về mặt định hướng. Nhưng khi áp dụng vào thực tế lớp học, khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn là rất lớn. Một học sinh cá biệt không dễ thay đổi chỉ nhờ một tờ kiểm điểm. Các em cần được đặt trong môi trường kỷ luật có giới hạn rõ ràng, vừa động viên vừa có chế tài cụ thể, để nhận thức được hậu quả của hành vi sai trái.
>> Cô giáo chỉ phạt học sinh đánh con tôi viết bản kiểm điểm
Khó khăn lớn hơn là sức ép từ xã hội và phụ huynh. Ngày nay, thầy cô gần như bị tước đi quyền răn đe. Đánh mắng thì chắc chắn là sai, nhưng ngay cả một hình thức phạt nặng tay như bắt đứng cuối lớp, đuổi ra khỏi lớp... cũng dễ bị cho là "thiếu nhân văn". Nhiều phụ huynh khi con bị nhắc nhở lại không đồng hành, mà lập tức bênh vực, đổ lỗi cho giáo viên. Có đồng nghiệp của tôi từng bị mời lên làm việc chỉ vì đánh vào tay và yêu cầu một học sinh ra khỏi lớp. Xã hội, với sự giám sát gắt gao và đôi khi khắt khe, đã vô tình đẩy giáo viên vào thế khó: phạt thì sợ bị kỷ luật, không phạt thì lớp học mất kiểm soát.
Chính vì vậy, nhiều giáo viên, trong đó có tôi, đành chọn cách lờ đi. Khi một học sinh gây rối, tôi chỉ nhắc nhở lấy lệ, rồi nhanh chóng tiếp tục bài giảng, để không ảnh hưởng đến cả lớp. Nếu tình trạng tái diễn, thì cùng lắm lại là một bản kiểm điểm nữa. Vòng lặp này kéo dài, học sinh không thay đổi, còn thầy cô thì ngày càng bất lực.
Điều tôi lo ngại là khi giáo viên thiếu công cụ và thiếu chỗ dựa, chúng tôi chỉ có thể chọn giải pháp "an toàn" cho bản thân. Hậu quả là học sinh cá biệt sẽ ngày càng khó uốn nắn, môi trường lớp học trở nên lỏng lẻo, kỷ cương không còn rõ ràng. Chúng tôi không cần những hình thức kỷ luật hà khắc, mà là một cơ chế thực chất, khả thi: có sự phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, có những biện pháp hỗ trợ tâm lý, có quyền hạn nhất định để răn đe khi cần thiết. Và trên hết, giáo viên cần được xã hội thấu hiểu, bảo vệ, thay vì liên tục bị soi xét, chỉ trích.
Tôi viết những dòng này không để than thở, mà để chia sẻ một sự thật: rất nhiều thầy cô hiện nay đang chọn cách làm ngơ trước học sinh cá biệt. Nếu không có những điều chỉnh hợp lý, những văn bản nhân văn trên giấy tờ sẽ vô tình biến lớp học thành nơi giáo viên bất lực, còn học sinh thì không biết sợ điều gì.
- 'Giáo viên mất uy khi bỏ đình chỉ học sinh'
- 'Học sinh cá biệt rất thích bị đình chỉ học'
- Học sinh đánh bạn rồi 'được' nghỉ học
- 'Học sinh ngày nay phải được dạy lại cách tôn trọng thầy cô'
- 'Hằn học với những đứa trẻ hư'
- 'Giáo viên Việt thiếu công cụ dạy dỗ học sinh cá biệt'