Tiến sĩ Nguyễn Thu Anh, Giám đốc Quốc gia của Viện nghiên cứu y khoa Woolcock tại Việt Nam, trực thuộc Đại học Sydney, đánh giá tốc độ tiêm chủng của Việt Nam hiện nay chậm hơn so với các quốc gia trong khu vực.
Trong 94 ngày kể từ ngày đầu tiên triển khai chiến dịch tiêm chủng, Việt Nam đang tiêm vaccine với tốc độ trung bình khoảng 15.000 liều/ngày. Tiến sĩ Thu Anh ước tính, với tốc độ hiện tại, trong trường hợp khả quan nhất đạt công suất 90.000 liều/ngày, vẫn sẽ mất khoảng 2.000 ngày, hay 6 năm, để đạt được miễn dịch cộng đồng tiêm đủ 2 liều cho 80% dân số.
Ông Ngô Hoàng Anh, nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu y khoa Woolcook, Viện Trí tuệ Nhân tạo, Đại học Waikato, New Zealand, cho biết theo số liệu của các quốc gia đã phát triển, sau 2-3 tháng thăm dò đầu tiên, tốc độ tiêm trung bình ở các nước này đạt khoảng 0,5-1% dân số mỗi ngày.
Việt Nam với 11.000 trạm y tế cơ sở, 8 tiếng làm việc mỗi ngày, công suất tiêm một giờ 5-6 người và một đợt tiêm nhắc lại, nếu không xảy ra bất kỳ sự đứt quãng nào về chuỗi cung ứng, Việt Nam có đủ khả năng và cơ sở vật chất để tiêm cho khoảng 0,5% dân số một ngày, tức 500.000 liều/ngày.
"Với công suất này, để có được miễn dịch cộng đồng, chúng ta cũng mất tròn một năm, tức là đến quý 3 hoặc quý 4/2022", nghiên cứu viên Hoàng Anh ước tính.
Theo tiến sĩ Thu Anh, để gia tăng nhanh chóng năng lực tiêm chủng, cần tận dụng triệt để lợi thế của mạng lưới y tế cơ sở các cấp. Tổ chức tập huấn nhuần nhuyễn quy trình tiêm chủng vaccine Covid-19, khám sàng lọc, các biện pháp xử lý phản ứng phụ trong lúc chờ vaccine, kết hợp với sự hỗ trợ của xe cấp cứu di động từ tuyến trên. Thực hiện số hóa quá trình đăng ký và khai báo nguy cơ tiêm chủng để phân loại, lập kế hoạch.
Theo đó, người dân có thể truy cập vào website để khai báo các thông tin cá nhân và khai báo y tế trước tiêm chủng. Những người khỏe mạnh, ít nguy cơ có thể được phân loại vào nhóm an toàn và được yêu cầu đăng ký tiêm vaccine tại trạm y tế xã phường, nơi họ đang cư trú. Những người có nguy cơ bị tác dụng phụ của vaccine như có tiền sử sốc phản vệ, tiền sử bệnh rối loạn đông máu... sẽ được phân luồng vào nhóm cần theo dõi cẩn thận, và đăng ký tiêm vaccine theo danh sách các bệnh viện tuyến trên.
Sau khi tiêm, người dân sẽ được cung cấp một giấy chứng nhận với đầy đủ thông tin như tên vaccine được tiêm, số mũi, số lô, ngày tiêm chủng cùng với một mã QR Code. Thông tin tiêm chủng cũng có thể được liên kết với các ứng dụng chống Covid-19 do chính phủ ban hành như Bluezone... để tiến hành cấp passport vaccine khi có đầy đủ cơ chế.
Để chiến dịch tiêm chủng mang lại hiệu quả, chỉ sử dụng những loại vaccine hiệu quả cao như Pfizer, Moderna, AstraZeneca, Novavax, Johnson & Johnson.
Các chuyên gia lấy dẫn chứng từ kết quả tiêm chủng thực tế ở Israel và Seychelles, là hai quốc gia có tốc độ tiêm và độ bao phủ vaccine tương tự nhau. Tuy nhiên Israel đặt niềm tin vào Pfizer, còn Seychelles lựa chọn Sinopharm là vaccine sử dụng đầu tiên (chiếm 57% tổng số liều) và Covidshield. Vì vậy, trong khi Israel đã dỡ bỏ hoàn toàn tất cả lệnh cấm thì Seychelles phải tái áp đặt lệnh phong tỏa nhằm ngăn chặn đợt bùng phát lớn nhất kể từ khi bắt đầu đại dịch.
"Như vậy, việc lựa chọn loại vaccine phù hợp ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của chiến dịch tiêm chủng, đến kế hoạch mở cửa và phát triển kinh tế", tiến sĩ Thu Anh nhấn mạnh.
Theo Viện nghiên cứu y khoa Woolcock tại Việt Nam, dữ liệu nghiên cứu và thực tế cho thấy vaccine Pfizer hiệu quả cao, bảo vệ khỏi lây nhiễm, bị bệnh nặng và tử vong. Số liệu tiêm chủng tại Israel, nơi có gần 95% chủng virus lưu hành là B.1.1.7 (biến chủng Anh) cho thấy tiêm 2 mũi Pfizer hiệu quả hơn 94% trong việc bảo vệ người khỏi nhiễm bệnh, hơn 97% hiệu quả bảo việ người khỏi các triệu chứng nặng, hơn 96% khỏi tử vong.
Khi độ bao phủ của vaccine tại Israel đạt 50%, số ca mới nhiễm bắt đầu giảm nhưng vẫn có những đợt bùng dịch sau đó. Khi độ bao phủ đạt 72%, các đợt bùng dịch dường như không xuất hiện. Đặc biệt, khi xem xét hiệu quả của vaccine với các biến chủng khác như D614G (châu Âu), B.1.351 (Nam Phi), số liệu của chương trình tiêm chủng tại Anh, Qatar, Nam Phi đến ngày 14/5, hiệu quả của vaccine Pfizer cũng rất cao.
Vaccine Moderna cũng cho thấy ưu thế khi đạt hiệu quả cao. Với biến chủng Ấn Độ, hiệu quả bảo vệ khỏi bệnh mắc triệu chứng đạt 33% sau 3 tuần tiêm mũi 1 và tăng lên 88% sau 2 tuần tiêm mũi 2.
Đối với vaccine AstraZeneca, hiệu quả bảo vệ khỏi lây nhiễm đạt 52% đối với biến chủng châu Âu; hiệu quả bảo vệ khỏi bệnh có triệu chứng đạt 74% với cả biến chủng châu Âu và Anh. Tuy nhiên với biến chủng Nam Phi, vaccine có hiệu quả rất thấp (10%). Đối với biến chủng Ấn Độ, hiệu quả bảo vệ khỏi bệnh mắc triệu chứng đạt 33% sau 3 tuần tiêm mũi 1 và tăng lên 60% sau 2 tuần tiêm mũi 2.
Vaccine Johnson & Johnson và Novavax, theo nghiên cứu tại Mỹ, Brazil, có hiệu quả bảo vệ tương tự như vaccine AstraZeneca.
Với vaccine Sputnik V, hiện mới có thông tin về hiệu quả của vaccine với biến chủng châu Âu. Khi tiêm đủ liều, hiệu quả bảo vệ khỏi bệnh có triệu chứng khi nhiễm đạt 91,6% và bảo vệ khỏi bệnh nặng đạt 100%. Tuy nhiên vẫn chưa có dữ liệu công bố đầy đủ tại các quốc gia triển khai vaccine này.
Bộ Y tế Việt Nam đã đàm phán thành công hơn 120 triệu liều vaccine Covid-19 trong năm 2021, từ các hãng AstraZeneca, Pfizer, Moderna, từ Nga và Cơ chế Covax. Trong đó, Covax tài trợ miễn phí 38,9 triệu liều vaccine. Việt Nam đã nhận khoảng 2,5 triệu liều đều là vaccine AstraZeneca. Ngoài ra, Việt Nam đã đặt mua trực tiếp 30 triệu liều từ AstraZeneca, đã nhận hơn 400.000 liều. Với vaccine Sputnik V của Nga, Việt Nam đạt thỏa thuận mua 20 triệu liều trong năm 2021, tuy nhiên chưa rõ thời gian cung ứng.
Với Moderna, công ty Zuellig Pharma được ủy quyền phân phối 5 triệu liều cho Việt Nam vào tháng 5. TP HCM đề nghị được mua số vaccine này. Tuy nhiên số vaccine này chưa về Việt Nam.
Các vaccine sản xuất trong nước đang tiến đến những giai đoạn khác nhau của quá trình thử nghiệm lâm sàng, bao gồm Nanocovax ở giai đoạn 3 vào đầu tháng 6, và IVAC ở giai đoạn 1/2.
Đợt dịch bùng phát hiện tại đặt thử thách không nhỏ lên hệ thống y tế, tuy nhiên đây cũng là cơ hội để thử nghiệm lâm sàng vaccine nghiên cứu trong nước với những vùng có nguy cơ cao, dịch bùng phát mạnh. Khuyến cáo này cũng sẽ giải quyết bài toán về tình nguyện viên, khi đến cuối tháng 5/2021, mới có 800 trên tổng số 13.000 tình nguyện viên cần thiết tham gia vào thử nghiệm giai đoạn này của Nanocovax.
Tiêm vaccine Astrazeneca cho nhân viên tuyến đầu phòng chống Covid-19, tại Trung tâm y tế TP Đông Hà, Quảng Trị, ngày 13/5. Ảnh: Hoàng Táo.
Lê Cầm