Tính đến ngày 1/9/2025, Nhật Bản ghi nhận 99.763 người từ 100 tuổi trở lên, con số tăng liên tục từ năm 1963 khi chỉ có 153 người, theo thống kê chính thức. Đáng chú ý, 88% trong số này là phụ nữ.
Thành tựu ấn tượng này khiến Nhật Bản, đặc biệt là Okinawa, trở thành hình mẫu toàn cầu về già hóa khỏe mạnh.
Dưới đây là các yếu tố chính giúp người Nhật đạt tuổi thọ đáng kinh ngạc, theo các chuyên gia:
Chế độ ăn uống cân bằng, chủ yếu giàu thực vật
Hãy biến thức ăn thành thuốc chữa bệnh - lời khuyên kinh điển của danh y Hy Lạp Hippocrates từ thế kỷ thứ 5 dường như đã được người Nhật áp dụng một cách hoàn hảo, trở thành một trong những bí quyết chính giúp họ có tuổi thọ cao đáng ngưỡng mộ. Với người Nhật, thực phẩm không đơn thuần là để thỏa mãn cơn đói mà còn là phương tiện để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Bữa ăn của họ đặc trưng bởi sự tươi ngon và tối giản trong chế biến. Thay vì các món ăn nhiều calo và chất béo, chế độ ăn của người Nhật tập trung vào những thực phẩm lành mạnh.
Ẩm thực Nhật Bản, đặc biệt ở Okinawa, là chìa khóa cho tuổi thọ ấn tượng, với chế độ ăn giàu cá, rau, đậu nành (đậu phụ, miso), rong biển, nấm, và ít thịt đỏ, thực phẩm chế biến. Người Nhật chú trọng thực phẩm tươi, khẩu phần nhỏ, đa dạng.
Nổi bật là triết lý hara hachi bu, chỉ ăn đến khi no 80%, tránh ăn quá no, giúp duy trì sức khỏe và kéo dài tuổi thọ.
Tỷ lệ mắc một số bệnh gây tử vong thấp
Nhật Bản ghi nhận tỷ lệ tử vong do ung thư (vú, tuyến tiền liệt) và bệnh tim thấp hơn nhiều nước phương Tây. Chế độ ăn giàu cá chứa axit béo omega-3, ít chất béo bão hòa và muối được kiểm soát kỹ lưỡng giúp bảo vệ tim mạch, góp phần vào tuổi thọ ấn tượng.
Mối quan hệ xã hội bền chặt và mục đích sống
Nghiên cứu về tuổi thọ ở Okinawa cho thấy cảm giác mục đích sống (ikigai), hoạt động tinh thần - thể chất liên tục và mạng lưới xã hội chặt chẽ đóng vai trò quan trọng. Người cao tuổi Nhật Bản thường duy trì tham gia công việc, sở thích, gia đình hoặc cộng đồng đến tuổi già, góp phần kéo dài tuổi thọ.
Chế độ ăn giàu thực vật và tươi ngon giúp nhiều người Nhật sống thọ. Ảnh: Well Doing
Luôn năng động
Hoạt động thể chất là phần không thể thiếu trong đời sống người Nhật, giúp duy trì khả năng vận động và ngăn ngừa suy yếu. Đi bộ, làm vườn, tập bài nhẹ, sử dụng giao thông công cộng và làm việc nhà đều góp phần giữ sức khỏe. Đặc biệt, các chương trình như Radio Taiso - bài tập thể dục phát sóng - rất phổ biến, khuyến khích người dân duy trì lối sống năng động.
Theo cuộc khảo sát Dinh dưỡng và Sức khỏe quốc gia năm 2019 của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản, trung bình mỗi ngày nam giới nước này đi gần 7.000 bước, trong khi phụ nữ đi bộ khoảng 6.000 bước. Con số cho thấy hoạt động thể chất đã trở thành một phần không thể thiếu trong sinh hoạt hằng ngày của người dân. Khoảng 98% trẻ em Nhật Bản đi bộ hoặc đạp xe đến trường, thay vì phụ thuộc vào các phương tiện giao thông khác.
Chăm sóc sức khỏe tốt, phòng ngừa và môi trường sạch
Nhật Bản sở hữu cơ sở hạ tầng y tế tiên tiến, với sàng lọc sức khỏe định kỳ, vệ sinh công cộng tốt và truyền thống chăm sóc phòng ngừa lâu đời. Nước sạch, hệ thống y tế công cộng hiệu quả, môi trường ít ô nhiễm và quản lý chất thải nghiêm ngặt góp phần lớn vào tuổi thọ cao.
Nghiên cứu ở Okinawa cho thấy những người sống trăm tuổi thường tránh được hoặc trì hoãn các bệnh liên quan đến tuổi tác, theo các chuyên gia.
Di truyền
Theo nhiều nghiên cứu, một số người Nhật sở hữu các biến thể gen cụ thể được cho là có liên quan sức khỏe tim mạch. Cụ thể, các gen DNA 5178 và ND2-237 Met được cho là có khả năng giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và đột quỵ. Điều này có thể giải thích một phần vì sao tỷ lệ mắc các bệnh này ở Nhật Bản tương đối thấp, góp phần vào tuổi thọ trung bình cao của dân số.
Tư duy và văn hóa
Tôn trọng người lớn tuổi, sự công nhận cộng đồng và thái độ tích cực với lão hóa đóng vai trò quan trọng trong tuổi thọ Nhật Bản. Nhiều người sống trăm tuổi duy trì cảm giác hữu ích, kết nối xã hội và bình tĩnh. Các khái niệm như ikigai (mục đích sống), chánh niệm và hoạt động xã hội hỗ trợ sức khỏe tinh thần, góp phần giúp người cao tuổi sống lâu và khỏe mạnh.
Dù đạt kỷ lục gần 100.000 người sống trăm tuổi, Nhật Bản đối mặt với thách thức lớn từ dân số già hóa, theo các chuyên gia. Nhu cầu chăm sóc sức khỏe, lương hưu và phúc lợi xã hội tăng, trong khi lực lượng lao động thu hẹp và chi phí leo thang. Tỷ lệ sinh thấp càng khiến hệ thống hỗ trợ tương lai khó bền vững.
Sự "phương Tây hóa" chế độ ăn, lối sống ít vận động và tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn đang đe dọa lợi thế trường thọ, đặc biệt tại Okinawa, nơi tuổi thọ có dấu hiệu suy giảm.
Mỹ Ý (Theo BBC, Times of India)