Bản án 6 năm tù dành cho người đàn ông vì nuôi, mua bán 13 con gà lôi trắng loài nằm trong nhóm nguy cấp, quý hiếm đã gây nhiều tranh luận. Không ít luật sư tuy khẳng định việc tuyên án đúng luật nhưng vẫn sẵn sàng bào chữa miễn phí, mong tòa xem xét giảm nhẹ vì hoàn cảnh gia đình bị cáo khó khăn.
Câu chuyện trở thành tâm điểm trên mạng xã hội suốt hai hôm nay. Tôi thấy đang có khoảng trống về cách chúng ta xử lý các hành vi liên quan đến động vật hoang dã, xét về góc độ pháp lý.
Vụ việc không phải một hành vi săn bắt trực tiếp ngoài tự nhiên. Bị cáo mua một con trống, đổi chim để lấy hai con mái, rồi cho sinh sản và bán. Nhưng chính chi tiết này, mua, đổi, rao bán đã đủ cấu thành tội "Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm" theo Điều 244 Bộ luật Hình sự.
Luật không phân biệt động cơ kinh doanh lớn hay nhỏ, mà chỉ xét hành vi có xâm phạm đến các loài thuộc diện bảo vệ đặc biệt hay không. Việc nhận thức được đó là loài quý hiếm nhưng vẫn nuôi bán, nên khó có thể viện dẫn vô ý.
Tuy nhiên, nếu đặt câu chuyện này cạnh một tình huống khác, khoảng trống sẽ xuất hiện: ở Hà Tĩnh, một người dân bỏ 1,5 triệu đồng mua lại một con khỉ vàng và một con trăn đất, sau đó bàn giao cho kiểm lâm, chúng ta sẽ thấy một nghịch lý.
Trong trường hợp này, người mua động vật để thả về rừng, bàn giao... được tán dương là người tốt việc tốt. Nhưng theo đúng pháp luật, người này cũng đã thực hiện hành vi gây tranh cãi. Động cơ nhân đạo không thay đổi bản chất pháp lý của việc mua hàng cấm.
Vậy tại sao một bên bị tuyên án tù, một bên được khen? Câu trả lời nằm ở chỗ pháp luật và thực tiễn đang tồn tại khoảng trống trong nhận thức xã hội. Nhiều người tin rằng mua để cứu là hành động đáng quý, nhưng trong bảo tồn, hành vi này vô tình tiếp tay cho thị trường.
Có người sẵn sàng săn bắt vì biết sẽ có người bỏ tiền mua để chuộc. Cũng như bất kỳ thị trường nào, khi có cầu thì cung sẽ tự khắc sinh ra.
Nếu gặp tình huống phát hiện động vật hoang dã bị nuôi nhốt, đúng đắn nhất là liên hệ ngay cơ quan chức năng, như kiểm lâm. Khi đó, quá trình xử lý sẽ không cần thông qua mua bán, và không tạo động lực cho kẻ săn bắt tiếp tục.
Ngay cả việc tái thả cũng không đơn giản như mang vào rừng rồi mở lồng, con vật được trở về với thiên nhiên... Mỗi loài có tập tính sinh học riêng. Một cá thể sống tách bầy có thể khó thích nghi, chết vì đói, bệnh hoặc bị săn mồi.
Nếu thả ở sinh cảnh không phù hợp, đó chẳng khác gì thả chúng vào chỗ chết. Công tác bảo tồn đòi hỏi nghiên cứu kỹ, có kế hoạch phục hồi quần thể và giám sát lâu dài, chứ không chỉ dừng ở hình ảnh đẹp.
Vụ án gà lôi trắng vì thế không chỉ là câu chuyện pháp lý đơn thuần, mà còn là lời nhắc rằng mọi hành vi liên quan đến động vật nguy cấp, quý, hiếm, dù xuất phát từ mục đích gì, đều phải tuân thủ chặt chẽ quy định.
Cũng cần thống nhất cách áp dụng, tránh để dư luận thấy cùng một hành vi mà có người bị phạt nặng, có người được ngợi khen.
|
Gà lôi trắng(Lophura nycthemera) là loài chim lớn thuộc họ trĩ, sống ở rừng miền núi Đông Nam Á và Trung Quốc, có 15 phân loài. Chim trống trưởng thành (sau khoảng 2 năm) lông trắng, mào đen, bụng xanh đen hoặc trắng; chim mái lông nâu-ôliu suốt đời. Kích thước: trống dài 80-127 cm, mái 56-71 cm, nặng 1-2 kg. Mùa sinh sản từ tháng 2-6, mỗi lứa 4-10 trứng. Thông tư 27/2025 xác định gà lôi trắng thuộc nhóm nguy cấp, quý, hiếm nhóm I. Thông tư yêu cầu bảo tồn tại chỗ hoặc chuyển chỗ, nuôi phục vụ bảo tồn, nghiên cứu, du lịch sinh thái tại cơ sở được cấp phép. Mọi hoạt động khai thác, nuôi, kinh doanh phải có nguồn gốc hợp pháp, không gây hại quần thể tự nhiên. Việc nuôi sinh sản thương mại chỉ áp dụng với cá thể F2 được CITES Việt Nam xác nhận. |
Bách Dương