Những ngày vừa qua, Hà Nội liên tiếp chìm trong những cơn mưa lớn kéo dài. Người dân Thủ đô. phải trải qua cảnh đi làm, đi học đầy vất vả và nặng nề.
Tôi cũng là một trong số đó. Nhà tôi cách trường con gái chỉ 1 km, cách cơ quan khoảng 4 km. Bình thường, mọi việc diễn ra đơn giản: 7 giờ sáng tôi đưa con đến lớp, rồi thong thả đến cơ quan, 7 giờ 20 đã ngồi vào bàn làm việc. Thế nhưng từ khi mưa bão kéo đến, ngập lụt khắp nơi, quãng đường quen thuộc bỗng trở thành hành trình gian nan.
Tôi buộc phải đưa con đi học từ 6 giờ 20, chạy xe chậm chạp trong dòng người ken đặc, nước ngập bánh xe, áo mưa dính chặt vào người, váy áo ướt sũng. Đến trường lúc 7 giờ mới thở phào nhẹ nhõm. Thời gian trên đường không dài hơn, nhưng nỗi lo lắng, bất tiện, thậm chí nguy hiểm lại nhân lên gấp bội.
Điều đáng nói, đó chỉ là một quãng đường ngắn. Nếu ở xa hơn 7, 10 hay 15 km, thử hỏi phụ huynh và học sinh sẽ "vật lộn" ra sao trong mưa gió? Chỉ nghĩ đến cảnh những đứa trẻ lội mưa, ướt nhẹp, ngồi học trong tâm trạng mệt mỏi, tôi thấy thật xót xa.
Cô bạn đồng nghiệp của tôi vừa đến phòng đã thở dài: "Đi làm mà cứ như đi đánh trận". Đúng vậy, chỉ những ai trực tiếp trải qua mới thấm hết sự khổ sở ấy.
Hà Nội mưa to kéo dài đã khiến nhiều người lao đao. Những con phố quen thuộc bỗng biến thành sông, xe cộ chết máy hàng loạt, trẻ em đội mưa lội nước đến trường, người lớn bì bõm dắt xe giữa dòng nước đục ngầu. Ai cũng tất tả, mệt mỏi, gương mặt nào cũng hằn lên sự bức bối, lo toan.
Thế nhưng, cùng thời điểm đó, miền Trung lại đang oằn mình chống chọi với hai cơn bão lớn liên tiếp: bão số 9 Ragasa và bão số 10 Bualoi. Ở nơi ấy, khổ không chỉ là dắt xe trong mưa, mà là chạy bão trong đêm tối. Không chỉ là áo quần ướt sũng, mà là mái nhà bị gió xé tung, đường làng xóm biến mất dưới biển nước.
Sức gió giật cấp 11-12, cây cối bật gốc, cột điện gãy đổ, hàng nghìn ngôi nhà tốc mái, cả thành phố chìm trong bóng tối. Có những cụ già phải bám vào cột nhà suốt đêm để không bị nước cuốn đi. Có những đứa trẻ hoảng sợ khóc thét khi căn nhà sập xuống trước mắt.
Một chị bạn thân của tôi sống ở Vinh (Nghệ An) kể: cả khu ngập nặng, mất điện. Chung cư chị ở ngập hết tầng hầm. Trường học bị tốc mái, sân trường biến thành ao hồ. Bão đi qua rồi, nhưng hậu quả khủng khiếp để lại: mất điện, thiếu nước sạch, thông tin liên lạc gián đoạn.
Từ trải nghiệm của chính mình, tôi nghĩ chúng ta đã có bài học từ những tháng ngày đại dịch COVID-19. Khi ấy, hàng triệu học sinh vẫn duy trì được việc học dù trường lớp đóng cửa. Học online không thể thay thế hoàn toàn lớp học trực tiếp, nhưng ít nhất, nó đảm bảo an toàn cho học sinh, giảm gánh nặng đưa đón cho phụ huynh, hạn chế tai nạn giao thông và thiệt hại tài sản.
Một thông báo đơn giản như "ngày mai học trực tuyến" có thể là cứu cánh cho hàng chục nghìn gia đình. Những người mẹ sẽ không phải dầm mình dưới mưa chở con tới lớp. Những đứa trẻ sẽ không phải run rẩy trong bộ đồng phục ướt sũng ngồi nghe giảng. Và quan trọng nhất - mạng sống của các em sẽ được bảo vệ.
Giáo dục không chỉ là kiến thức trong sách vở. Giáo dục còn là tình người, là sự quan tâm, là đặt an toàn của học sinh lên trên tất cả. Một ngành giáo dục biết lắng nghe và linh hoạt trong thiên tai, chính là một nền giáo dục nhân bản.
Mưa bão, ngập lụt là quy luật tự nhiên, nhưng cách chúng ta đối diện với nó thể hiện trách nhiệm và tầm nhìn của xã hội. Bao nhiêu năm nay, cứ sau mỗi trận mưa lớn, Hà Nội lại ngập. Sau mỗi cơn bão, miền Trung lại tan hoang. Và rồi mọi thứ chìm vào quên lãng... cho đến mùa mưa bão tiếp theo.
Chúng ta không thể mãi "chạy theo" thiên tai. Với Hà Nội, cần nâng cấp hệ thống thoát nước, đẩy nhanh tiến độ các dự án chống ngập, quy hoạch đô thị theo hướng bền vững. Đừng để những con đường mới làm xong đã ngập, những khu đô thị hiện đại lại biến thành "biển nước" chỉ sau một cơn mưa.
Với ngành giáo dục, cần đưa học online thành một phương án chính thức trong kịch bản ứng phó thiên tai. Cần có hệ thống cảnh báo thời tiết sớm cho nhà trường và phụ huynh. Những kế hoạch "B" không nên chỉ tồn tại trên giấy mà phải được vận hành thực tế.
Với miền Trung - vùng "rốn bão" của đất nước - đầu tư vào hạ tầng phòng chống thiên tai cần được coi là ưu tiên chiến lược: hệ thống đê kè kiên cố hơn, nhà chống bão vững chắc hơn, mạng lưới điện và viễn thông an toàn hơn. Song song đó là trang bị kỹ năng sống, kỹ năng thoát hiểm, kỹ năng sơ cứu cho người dân, đặc biệt là trẻ nhỏ.
Viết những dòng này sau một buổi sáng dắt xe lội nước ở Hà Đông, tôi vẫn thấy mình còn quá đỗi may mắn. Bởi ít ra, chúng tôi chỉ ướt áo, chậm giờ, hỏng xe. Còn đồng bào miền Trung - những người xa lạ nhưng luôn ở trong tim mỗi người Việt - họ mất nhà, mất điện, mất trường lớp, mất cả sự bình yên.
Mưa bão rồi sẽ qua. Trời sẽ lại nắng. Nước sẽ lại rút. Nhưng có những nỗi đau sẽ không dễ phai nhòa: bức tường đổ xuống căn bếp từng ấm lửa, cánh cửa gãy vụn nơi từng có tiếng cười trẻ nhỏ, tấm ảnh gia đình trôi theo dòng nước... Đó không chỉ là vật chất, mà là cả một phần ký ức, là máu thịt của đời người.
Vũ Thị Minh Huyền
Quỹ Hy vọng - báo VnExpress mở chiến dịch "Cùng đồng bào vượt lũ" nhằm hỗ trợ người dân vượt lên nghịch cảnh thiên tai, tái thiết các trường học bị thiệt hại. Mọi đóng góp của bạn xin ủng hộ tại đây.