Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo người lớn và trẻ em nên hạn chế lượng đường tự do dưới 10% tổng năng lượng, lý tưởng là dưới 5% tương đương khoảng 25 g (khoảng 6 thìa cà phê) mỗi ngày.

TS.BS Vũ Trường Khanh, Trưởng khoa Tiêu hóa - Gan mật - Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết đường lỏng dễ đi thẳng vào máu, ít tạo cảm giác no nên người uống có thể nạp quá nhiều cùng lúc, dẫn tới dư thừa năng lượng. Hậu quả là cơ thể tích mỡ toàn thân và nhất là mỡ bụng. Đây là loại mỡ nội tạng có liên quan mật thiết đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Khi nạp quá nhiều đường bổ sung, phần dư thừa có xu hướng được gan chuyển thành chất béo (triglyceride), gọi là tạo mỡ mới tại gan. Lượng mỡ ứ đọng lâu ngày trong tế bào gan dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Sử dụng càng nhiều đồ uống chứa đường bổ sung, lượng mỡ tích tụ trong gan càng cao, khiến men gan tăng nhẹ. Đường bổ sung vừa tấn công trực tiếp lá gan vừa tạo môi trường thuận lợi cho viêm nhiễm phát triển, thúc đẩy gan nhiễm mỡ tiến triển, theo bác sĩ Khanh.

Thực phẩm chứa nhiều loại đường, phổ biến nhất là glucose và fructose - hai loại đường đơn được cơ thể hấp thụ trực tiếp. Fructose tự nhiên có trong trái cây, mật ong. Fructose dưới dạng đường bổ sung xuất hiện nhiều trong sản phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường như nước ngọt có gas, nước trái cây đóng hộp, đồ uống thể thao, trà sữa, cà phê lon, trà đóng chai, đường tinh luyện hay siro bắp giàu fructose.

Một lon nước ngọt có gas 330 ml chứa khoảng 140 kcal, chủ yếu từ 35 g đường bổ sung, trong đó gần một nửa là fructose. Các chất này được chuyển hóa nhanh, dễ tích tụ thành mỡ. Trong khi đó, ăn 2-3 quả táo (140 kcal) chứa khoảng 10-20 g fructose tự nhiên đi kèm chất xơ và vitamin, giúp cơ thể hấp thu chậm hơn, ít gây quá tải cho gan.

Gan nhiễm mỡ kéo dài có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan, ung thư gan, đồng thời làm tăng nguy cơ tiểu đường type 2, bệnh tim mạch. Kiểm soát đường trong chế độ ăn uống góp phần phòng ngừa và cải thiện gan nhiễm mỡ đồng thời bảo vệ sức khỏe toàn thân.

Bác sĩ khuyên mỗi người cần cắt giảm đồ uống nhiều đường, thay bằng nước lọc, nước khoáng hoặc trà thảo mộc không đường. Nên giảm dần tần suất, từ uống hằng ngày xuống 2-3 lần lần tuần. Ăn trái cây tươi thay vì uống nước ép đóng hộp, chọn đồ uống ít đường hoặc dùng cà phê đen, nguyên chất để góp phần giảm gánh nặng cho gan. Người tiêu dùng cũng nên đọc kỹ nhãn sản phẩm để nhận diện hàm lượng đường đồng thời kết hợp giảm tổng năng lượng nạp vào và tăng cường vận động.

Dấu hiệu gan nhiễm mỡ giai đoạn đầu thường không rõ ràng. Bác sĩ khuyến cáo mỗi người nên khám sức khỏe định kỳ mỗi năm ít nhất một lần để chủ động phát hiện sớm bệnh (nếu có), từ đó điều chỉnh kịp thời.

Ly Nguyễn