Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh vừa qua mổ cấp cứu cho bé trai Nhật Nam (3 tuổi) bị viêm mủ xoang mũi, có khối mủ lớn trong hốc mắt do phế cầu khuẩn. Trước khi nhập viện khoảng nửa tháng, bé liên tục chảy nước mũi, mắt sưng, thay đổi thị lực nên gia đình đưa đến phòng khám tư, song tình trạng không thuyên giảm.

Qua kết quả chụp CT scan, các bác sĩ xác định bé bị viêm mũi xoang cấp tính, nhiễm phế cầu khuẩn gây biến chứng áp xe hốc mắt bên phải và có nguy cơ mù lòa. Bệnh nhi được chỉ định điều trị kháng sinh, kháng viêm. Các bác sĩ quyết định phẫu thuật nội soi mũi xoang dưới cho bệnh nhi, lấy toàn bộ ổ áp xe hốc mắt ra ngoài. Sau một tuần điều trị, sức khỏe bệnh nhi ổn định, có thể xuất viện.

PGS.TS.BS Lê Minh Kỳ, Phụ trách chuyên môn khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết phế cầu khuẩn là tác nhân gây viêm mũi xoang hoặc làm trầm trọng tình trạng viêm mũi xoang của người bệnh. Tình trạng viêm nhiễm lan rộng đến hốc mắt và các cấu trúc liên quan của mắt là một trong các biến chứng nặng của viêm mũi xoang.

Xoang là những hốc xương rỗng vùng mặt và đầu, dẫn lưu dịch nhầy qua các khe vào trong hốc mũi. Nếu bị tắc nghẽn xoang, chất nhầy sẽ tích tụ lại, cản trở thoát dịch dẫn đến giảm nồng độ oxy, tạo thành nơi sinh sản lý tưởng cho phế cầu khuẩn tích tụ, sinh sôi.

Phế cầu khuẩn gây ra hai nhóm bệnh lớn: xâm lấn và không xâm lấn. Trường hợp của bé Nam, vi khuẩn phế cầu đã xâm lấn vào trong máu, tấn công vào các mô mềm quanh xoang, từ đó lan ra hốc mắt hoặc cơ quan kế cận khác như não. Ở thể nặng, biến chứng viêm hốc mắt gây giảm thị lực, liệt vận nhãn, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Biến chứng viêm hốc mắt do phế cầu khuẩn là biến chứng hiếm gặp. Sau điều trị, tỷ lệ người bệnh gặp biến chứng và di chứng dai dẳng là rất cao, PGS Minh Kỳ nhấn mạnh.

Do đó, PGS Minh Kỳ lưu ý phụ huynh không được chủ quan khi thấy trẻ viêm xoang tái phát nhiều lần. Nếu trẻ chảy mũi liên tục, nước mũi đục kèm sốt cao, uống thuốc không khỏi, sưng mắt, hạn chế thị lực, nhức ở mi mắt,... cần đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để khám và chẩn đoán sớm.

TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó khoa Nhiễm - Thần kinh, BV Nhi đồng 1 TP HCM, cho biết vi khuẩn phế cầu có tên khoa học là Streptococcus pneumoniae với nhiều tuýp huyết thanh khác nhau. Trong đó, có những tuýp huyết thanh không tạo phản ứng miễn dịch chéo. Chẳng hạn, người bệnh viêm xoang do phế cầu khuẩn và tổn thương hốc mắt vẫn có nguy cơ nhiễm tuýp phế cầu khác. Tỷ lệ phế cầu kháng thuốc cao và ngày càng gia tăng, nhất là ở những quốc gia đang phát triển như Việt Nam, đặc biệt đối với một số tuýp như tuýp 6A, 19A.

Thông thường, phế cầu khuẩn ký sinh, cư trú ở đường hô hấp trên không gây bệnh. Khi sức đề kháng ở những người có nguy cơ cao bị suy giảm, kết hợp với niêm mạc dẫn khí bị tổn thương, phế cầu khuẩn dễ dàng xâm nhập và tấn công vào các cơ quan gây viêm tai giữa, viêm xoang, viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết.

"Hệ miễn dịch của trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ, trẻ có bệnh nền, chưa phát triển hoàn thiện, do đó khi mắc phế cầu dễ diễn tiến nặng, quá trình điều trị khó khăn hơn. Do vậy, trẻ em là một trong những đối tượng cần tiêm vaccine phòng phế cầu sớm", TS.BS Nghĩa nói thêm.

BS.CKI Bạch Thị Chính nhấn mạnh, Giám đốc Y khoa Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, khuyến cáo để bảo vệ phổi, xoang mũi và hệ hô hấp, cần phòng ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn phế cầu. Hiện Việt Nam lưu hành hai loại vaccine Prevenar 13 (Bỉ) và Synflorix (Bỉ) có thể phòng ngừa các bệnh do phế cầu khuẩn như viêm phổi, nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não, viêm tai giữa cho cả trẻ em và người lớn. Trong đó, vaccine Prevenar 13 (Bỉ) được chứng minh giúp giảm 66% nguy cơ nhập viện vì viêm xoang, tạo miễn dịch chủ động cho phổi, hệ hô hấp, tránh đồng nhiễm cùng lúc nhiều tác nhân nguy hiểm, giảm diễn tiến nặng và tử vong.

Anh Ngọc