Bác sĩ Nguyễn Văn Quảng, Quản lý Y khoa vùng 4 - miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết hệ miễn dịch của trẻ nhỏ 0-24 tháng còn yếu ớt, dễ bị vi khuẩn, virus tấn công, gây ra các bệnh truyền nhiễm. Do đó, khi đủ tuổi, trẻ cần một số mũi vaccine để củng cố miễn dịch.

7 câu hỏi thường gặp của phụ huynh về các mũi tiêm đầu đời được bác sĩ Quảng giải thích dưới đây:

Nên ưu tiên loại vaccine nào?

Mỗi loại vaccine đều được nghiên cứu tính an toàn, đảm bảo khả năng miễn dịch với từng mốc tuổi cụ thể, giúp bảo vệ trẻ sớm nhất.

Ví dụ, ngay từ khi mới sinh ra, trẻ cần tiêm vaccine lao và viêm gan B trong vòng 24 giờ đầu. Lý do, Việt Nam nằm trong vùng dịch tễ, hai bệnh này có khả năng lây lan cao.

Đến 2 tháng tuổi, sớm nhất là 6 tuần tuổi, bé cần tiêm vaccine 6 trong 1, phế cầu, não mô cầu B và uống vaccine rotavirus. Đây là những vaccine ngừa các bệnh nguy hiểm hàng đầu như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và viêm màng não mủ do vi khuẩn Hib, viêm phổi do phế cầu khuẩn, não mô cầu... Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi khi mắc bệnh sẽ gặp di chứng nặng nề, thậm chí tử vong trong thời gian ngắn.

Ở các giai đoạn tiếp theo, trẻ nên tiếp tục tiêm phòng các bệnh cúm, sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, não mô cầu nhóm A, C, Y, W-135, viêm não Nhật Bản, viêm gan A, tả và thương hàn. Gia đình nên chủ động tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ để có lịch tiêm tối ưu, phù hợp nhất với bé.

Tiêm vaccine nhiều có gây quá tải miễn dịch cho trẻ không?

Vaccine được cấp phép sử dụng rộng rãi đều phải trải qua nhiều giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, đánh giá hiệu quả, chất lượng.

Trẻ sơ sinh tiếp xúc với hàng triệu vi khuẩn mỗi ngày nên hệ thống miễn dịch hoạt động liên tục để bảo vệ trẻ. Vaccine chỉ là một thách thức rất nhỏ, không làm quá tải hệ miễn dịch hoặc khiến phản ứng sau tiêm nặng hơn

Ngược lại, cùng một lúc, hệ thống miễn dịch sẽ hình thành được nhiều kháng thể bảo vệ cơ thể khỏi sự tấn công của các tác nhân gây bệnh.

Tiêm nhiều vaccine cùng lúc còn giúp ba mẹ tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại, giảm tỷ lệ bỏ mũi cho con.

Dù tiêm một hay nhiều mũi, phụ huynh cần cho con ở lại điểm tiêm chủng 30 phút sau tiêm để theo dõi các phản ứng, đồng thời tiếp tục theo dõi tại nhà trong 48 giờ. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường nên đưa ngay vào cơ sở y tế để được chăm sóc kịp thời.

Bé sinh non có được tiêm vaccine trong hai tháng đầu không?

Sinh non là tình trạng trẻ chào đời trong tuần thứ 20 đến tuần thứ 37 của thai kỳ. Trẻ sinh non sẽ có sự phát triển chưa hoàn thiện so với các bé sinh đủ tháng, đặc biệt là hệ hô hấp, tiêu hóa và miễn dịch.

Trẻ sinh non từ 28 tuần trở lên, khỏe mạnh, không có triệu chứng nhiễm trùng hô hấp và những bệnh bẩm sinh kèm theo, có thể tiêm vaccine từ hai tháng tuổi và tuân theo lịch tiêm chủng tiêu chuẩn.

Với các bé sinh non có các triệu chứng về đường hô hấp (thở máy, hỗ trợ oxy) hoặc có bệnh lý nền (tim, phổi, hệ thần kinh), ba mẹ cần đưa con thăm khám và đánh giá tình trạng sức khỏe trước khi quyết định tiêm vaccine.

Một số bé sinh non có thể tiêm vaccine trễ hơn so với lịch tiêu chuẩn. Điều này tùy thuộc vào khả năng đáp ứng miễn dịch và thể trạng từng bé.

Loại viêm phổi nào có thể phòng ngừa bằng vaccine?

Viêm phổi là bệnh nhiễm trùng phổi do vi khuẩn, virus xâm nhập, khiến các túi khí trong phổi chứa mủ và dịch nhầy, làm giảm khả năng hấp thụ oxy.

Trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sinh non hoặc có bệnh nền, viêm phổi có thể gây biến chứng nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết, suy hô hấp, tràn dịch màng phổi, viêm phổi hoại tử... Viêm phổi còn làm giảm khả năng vận chuyển oxy, có thể dẫn đến suy hô hấp và đe dọa tính mạng.

Ba mẹ có thể cho con tiêm phòng vaccine phòng viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa, nhiễm khuẩn huyết (nhiễm trùng máu)... do phế cầu khuẩn; vaccine 6 trong 1 hoặc vaccine 5 trong 1 phòng nhiều bệnh cho trẻ, trong đó có viêm phổi do ho gà, bạch hầu, Hib; vaccine phòng cúm mùa, giúp bảo vệ trẻ khỏi cúm, bệnh có nguy cơ gây biến chứng viêm phổi, viêm não; vaccine sởi, thủy đậu, não mô cầu cũng giúp phòng biến chứng viêm phổi, viêm não và màng não.

Tại sao vaccine cần nhắc lại nhiều mũi?

Tùy theo công nghệ sản xuất, khả năng đáp ứng của cơ thể, mỗi loại vaccine sẽ có khả năng tạo kháng thể và thời gian duy trì miễn dịch khác nhau. Ngoài ra, liều lượng, đường tiêm, số mũi cần tiêm và thời điểm tiêm nhắc lại cũng được tính toán kỹ để trẻ đạt được miễn dịch bảo vệ tối ưu.

Ví dụ, vaccine bất hoạt chưa tạo được miễn dịch bền vững sau một mũi tiêm nên cần tiêm nhắc để kích thích cơ thể sinh kháng thể nhiều và bền vững hơn. Một số vaccine sống giảm độc lực cần tiêm nhắc lại thêm một mũi để tạo miễn dịch tối đa cho cơ thể.

Nếu tiêm, uống vaccine không đủ liệu trình, trẻ sẽ nhận được miễn dịch thấp, khả năng nhiễm bệnh cao, gây lãng phí tiền bạc, công sức. Nồng độ kháng thể có thể bị giảm xuống theo thời gian.

Trẻ chỉ tiêm 1 liều vaccine 6 trong 1, hiệu quả phòng bại liệt chỉ đạt 40%, ho gà và bạch hầu chỉ đạt 30%. Virus cúm thay đổi cấu trúc kháng nguyên mỗi năm, khiến hệ thống miễn dịch cơ thể khó nhận biết, kháng thể giảm dần theo thời gian, do đó vaccine cũng được cập nhật và cần tiêm nhắc một năm một lần.

Làm gì khi lỡ hẹn các mũi tiêm phòng cho trẻ?

Lịch hẹn là khoảng thời gian tốt nhất để cơ thể tạo ra kháng thể bảo vệ người tiêm khỏi virus, vi khuẩn gây bệnh.

Khi phát hiện quên lịch tiêm, phụ huynh nên nhanh chóng đưa bé tiêm chủng sớm nhất có thể. Tùy theo tình trạng sức khỏe của trẻ, loại vaccine cần tiêm và độ tuổi, trẻ sẽ được tư vấn và cân nhắc lịch tiêm cho phù hợp, bổ sung rào chắn phòng bệnh.

Tương tự, nếu muốn tiêm sớm hơn lịch hẹn, bác sĩ tư vấn sẽ cân nhắc dựa trên đối tượng, độ tuổi, tình huống và loại vaccine để đưa ra chỉ định phù hợp.

Tuy nhiên, cần lưu ý có những mũi tiêm nếu quá tuổi sẽ không thể tiêm. Ví dụ, vaccine 6 trong 1 chỉ tiêm cho trẻ từ 6 tuần đến 2 tuổi với phác đồ 4 mũi. Trẻ hoãn chủng ngừa sẽ không được tiêm bù khi quá tuổi. Vaccine ngừa Rotavirus cần hoàn thành phác đồ trước 8 tháng.

Những phản ứng sau tiêm vaccine nào mà trẻ thường gặp?

Mỗi loại vaccine sẽ có những phản ứng sau tiêm khác nhau cho thấy hệ miễn dịch đáp ứng với vaccine. Những phản ứng trẻ thường gặp là sốt nhẹ, đau, quấy khóc, sưng nhẹ tại vị trí tiêm... sẽ tự khỏi trong vòng một vài ngày. Các phản ứng nặng rất hiếm gặp.

Ba mẹ nên cho trẻ uống đủ nước, mặc đồ thoáng mát để hạ nhiệt hoặc sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ. Không tự ý cho con dùng thuốc, sử dụng các bài thuốc dân gian... để tránh con bội nhiễm virus khác.

Nếu trẻ có biểu hiện sốt cao trên 39 độ, khó đáp ứng thuốc hạ sốt và kéo dài, mệt lả, li bì, thở nhanh, co giật, da tái xanh hay tím tái... cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất.

Lý Vi