Đột quỵ là tình trạng não bộ bị tổn thương đột ngột do mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc vỡ, khiến máu không thể cung cấp đủ oxy và dưỡng chất đến các tế bào não, khiến vùng não liên quan nhanh chóng suy giảm chức năng.
Có hai loại đột quỵ chính: đột quỵ do thiếu máu não cục bộ (nhồi máu não) và đột quỵ do xuất huyết não. Đột quỵ thiếu máu não cục bộ xảy ra khi cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu não, chiếm khoảng 85% các trường hợp đột quỵ. Đột quỵ xuất huyết não xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, chiếm khoảng 15% các trường hợp đột quỵ. Mặc dù ít phổ biến hơn, đột quỵ xuất huyết não thường gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn.
Trước đây, đột quỵ thường gặp ở nhóm tuổi ngoài 50. Tuy nhiên, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ (18- 45 tuổi) đang tăng nhanh do lối sống hiện đại ít vận động, áp lực công việc cao, thói quen ăn uống thiếu lành mạnh.
Bác sĩ Lê Nhất Duy, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3 cho biết nhiều người trẻ vẫn còn chủ quan và chưa nhận thức được đầy đủ về các yếu tố nguy cơ cũng như biện pháp phòng ngừa đột quỵ.
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ bao gồm:
Các bệnh lý nền
Bệnh lý dị dạng mạch máu não
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ xuất huyết não ở người trẻ. Sự phát triển bất thường của mạch máu não có thể tạo thành các túi phình, dị dạng động tĩnh mạch não, gây xuất huyết não hoặc làm hẹp mạch máu não, gây nhồi máu não.
Bệnh tim
Các bệnh lý tim mạch như rung nhĩ, hở van tim, suy tim... có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim, di chuyển lên não và gây tắc nghẽn mạch máu não.
Tăng huyết áp
Thường xuyên ăn các loại thức ăn đóng hộp và chế biến sẵn có nhiều muối làm gia tăng tỷ lệ cao huyết áp ở người trẻ. Tăng huyết áp và vỡ túi phình động mạch não là nguyên nhân phổ biến dẫn đến đột quỵ xuất huyết não.
Đái tháo đường
Thói quen tiêu thụ thực phẩm giàu đường làm tăng nguy cơ đái tháo đường, gây tổn thương tế bào nội mạc và tạo điều kiện thuận lợi cho sự tích tụ mỡ trong mạch máu.
Rối loạn chuyển hóa mỡ máu
Thói quen ăn uống không lành mạnh, ít vận động, thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, dẫn đến tắc nghẽn mạch máu não.
Lối sống
Hút thuốc lá
Thuốc lá chứa hơn 7.000 chất độc hóa học, làm tăng nguy cơ xơ vữa mạch máu não. Hút thuốc lá cũng làm tăng triglyceride trong máu và giảm cholesterol HDL, góp phần làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Sử dụng chất kích thích
Lạm dụng rượu bia, ma túy làm tăng nguy cơ đột quỵ do xuất huyết não.
Ít vận động
Lười vận động, ít tập thể dục là yếu tố góp phần vào sự gia tăng của đột quỵ ở người trẻ.
Căng thẳng
Căng thẳng kéo dài cũng là một yếu tố nguy cơ tiềm ẩn.
Thiếu ngủ
Ngủ không đủ giấc có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ. Các rối loạn giấc ngủ như chứng ngưng thở khi ngủ cũng là một yếu tố nguy cơ.
Hút thuốc lá làm tăng triglyceride trong máu và giảm cholesterol HDL, góp phần làm tăng nguy cơ đột quỵ. Ảnh: Thành Nguyễn
Thuốc tránh thai
Sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp thường xuyên, vượt quá liều lượng có thể làm tăng huyết áp và khả năng đông máu.
Yếu tố di truyền
Tiền sử gia đình có người bị đột quỵ làm tăng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ.
Chủng tộc và điều kiện kinh tế - xã hội
Các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ đột quỵ cao hơn ở những người gốc Phi, gốc Tây Ban Nha và Đông Á, cũng như ở những người có điều kiện kinh tế - xã hội thấp.
TS.BS Kiều Xuân Thy, Phó Trưởng Cơ sở 3, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM cho biết triệu chứng nhận biết sớm đột quỵ gồm méo miệng, liệt hoặc yếu tay chân một bên, nói khó, đau đầu dữ dội, mất cân bằng, mắt mờ đột ngột.
Khi phát hiện dấu hiệu đột quỵ, cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu kịp thời, không tự ý dùng thuốc hay áp dụng các phương pháp phản khoa học như chích máu, vắt chanh. Sau giai đoạn cấp, kết hợp Y học hiện đại và cổ truyền để phục hồi chức năng và ngăn ngừa tái phát.
Phòng ngừa và can thiệp đột quỵ bao gồm kiểm soát huyết áp (<130/80 mmHg), đường huyết, mỡ máu; duy trì lối sống lành mạnh bằng cách hạn chế thuốc lá, rượu bia, ăn nhiều rau quả, giảm chất béo bão hòa, tập thể dục 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần và giảm căng thẳng qua nghỉ ngơi, thiền.
Sử dụng thuốc phòng ngừa như aspirin liều thấp hoặc thuốc hạ áp, hạ lipid theo chỉ định. Kết hợp dược thiện (canh đậu đen, hạt sen) và tập khí công, dưỡng sinh.
Người có nguy cơ, kể cả người trẻ, cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình về đột quỵ hoặc bệnh tim mạch.
Mỹ Ý