Sau khi kết thúc chuyến đi tour du lịch tại Cần Thơ - Châu Đốc - Sa Đéc, chị Ngọc Huyền (Quận Tân Bình, TP HCM) đưa con gái 2 tuổi đến khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh với biểu hiện sốt nhẹ, nôn thốc tháo, đi phân lỏng liên tục. Sau khi thăm khám, bác sĩ kết luận cháu bị tiêu chảy do Rotavirus, phải truyền dịch. Gia đình cho biết trong chuyến đi đã cho cháu ăn uống nhiều thực phẩm khác nhau, trước đó cháu chưa được uống vaccine Rotavirus.

BS.CKI Hoàng Đình Thành, Bác sĩ Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa cho biết, tiêu chảy cấp do Rotavirus là bệnh nhiễm khuẩn dạ dày ruột cấp. Nguyên nhân do vệ sinh không đầy đủ, nguồn nước không an toàn, không đủ vệ sinh, từ đó mầm bệnh xâm nhập vào đường tiêu hóa, phát triển và gây tổn thương các cơ quan hoặc tiết ra độc tố gây bệnh.

Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, khoảng 10% dân số mắc các bệnh liên quan đến đường ruột - tiêu hóa. Nguyên nhân khiến các bệnh tiêu hóa có xu hướng tăng cao một phần do yếu tố thời tiết. Cuối mùa hè, thời tiết thất thường, nhiệt độ tăng cao, mưa nhiều, không khí nóng ẩm khiến các mầm bệnh phát triển.

Dưới đây là các bệnh truyền nhiễm đường tiêu hóa đã có vaccine phòng hiệu quả.

Tiêu chảy cấp do Rotavirus

Tiêu chảy cấp là tình trạng phân ra ngoài ở thể lỏng và nhiều nước. Bệnh lây lan rất nhanh, qua đường phân - miệng và tay - miệng. Virus Rota có khả năng sống trong môi trường nước, trên các bề mặt tiếp xúc như đồ chơi, mặt bàn ghế, tay vịn, trên da. Khi trẻ cầm, nắm đồ chơi hoặc chạm tay vào các bề mặt có virus rồi đưa lên miệng, virus sẽ xâm nhập vào đường tiêu hóa và gây bệnh.

Trẻ nhiễm virus Rota đào thải một lượng siêu vi rất lớn. Mỗi 1ml phân trẻ bị tiêu chảy cấp do Rotavirus có thể chứa hơn 10.000 tỷ virus, trong khi chỉ cần chưa đến 10 virus cũng đủ để lây bệnh.

Hiện vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu với tiêu chảy do Rotavirus. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp, bệnh gây biến chứng như: tiêu chảy, mất nước, rối loạn điện giải, suy dinh dưỡng... Chủng ngừa là cách tốt nhất để phòng bệnh. Nhiều nghiên cứu cho thấy, vaccine Rotavirus có hiệu quả bảo vệ đến 85%, chống lại gần 72% tình trạng viêm dạ dày ruột do Rotavirus. Vaccine Rotarix (Bỉ)/ Rotavin M1 (Việt Nam) được chỉ định uống từ 6-24 tuần tuổi với lịch 2 liều, vaccine Rotateq (Mỹ) có lịch uống 3 liều với trẻ từ 7.5 - 32 tuần.

Thương hàn

Thương hàn là bệnh về đường tiêu hóa do vi khuẩn Salmonella typhi. Vi khuẩn sống được ở môi trường ngoài cơ thể, khoảng 2-3 tuần trong môi trường nước, 2-3 tháng trong phân hoặc nước đá. Bệnh lây lan khi ăn phải thức ăn hoặc uống nước bị nhiễm phân người có chứa vi khuẩn.

Trong trường hợp nặng, người bệnh bị sốt cao kéo dài, mệt mỏi, chán ăn, đau đầu, nôn khan, táo bón, loét thanh mạc, thủng ruột... gây tử vong.

Tiêm vaccine thương hàn được WHO khuyến cáo rộng rãi cho mọi người dân. Nghiên cứu tại Mỹ cho thấy gần 80% người tiêm phòng thương hàn có thể chống chọi với bệnh. Hiện có hai loại vaccine thương hàn là Typhim Vi (Pháp) và Typhoid (Việt Nam), tiêm cho trẻ 2 tuổi và người lớn.

Viêm gan A

Viêm gan A có thể lây truyền từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp, tiếp xúc với chất thải, đồ dùng bị nhiễm khuẩn từ người bệnh, không "ăn chín, uống sôi". Người sinh sống và làm việc ở môi trường nguồn nước bị ô nhiễm, chất thải không được xử lý có nguy cơ nhiễm bệnh này cao nhất.

Viêm gan A có thể gây biến chứng nguy hiểm như suy gan, hội chứng Guillain - Barre, viêm tụy cấp... Hiện nay, bệnh chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu. Cách phòng bệnh là vệ sinh cá nhân tốt, vệ sinh môi trường và tiêm vaccine. Nhờ vaccine, tỷ lệ viêm gan A ở Mỹ đã giảm hơn 95% kể từ năm 1995. Các loại vaccine viêm gan A là Avaxim 80U (Pháp), Havax (Việt Nam). Đặc biệt, Twinrix (Bỉ) phòng viêm gan A, B trong một mũi tiêm.

Bại liệt

Bại liệt là bệnh lây qua đường phân miệng (nguồn nước, thực phẩm) do 3 tuýp 1, 2 và 3 virus Polio. Sau khi vào cơ thể, virus sẽ xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây nên tổn thương ở các tế bào thần kinh vận động. Bệnh có thể gây tử vong hoặc di chứng liệt không hồi phục suốt đời.

Tại Việt Nam, chương trình TCMR đang triển khai vaccine bại liệt dạng đường uống OPV và dạng tiêm IPV. Vaccine có hiệu quả phòng bệnh cao, nhờ việc duy trì tỷ lệ uống vaccine nhiều năm ở mức cao trên 90%, bệnh bại liệt đã dần được khống chế.

Trước đây, trẻ uống vaccine bại liệt OPV phòng 3 tuýp 1, 2, 3, tuy nhiên những nước đã thanh toán bại liệt khuyến cáo chỉ chủng ngừa vaccine phòng 2 tuýp 1, 3. Hiện WHO khuyến cáo chuyển vaccine bại liệt liều uống sang tiêm. Đồng thời, những vaccine phối hợp trong tiêm chủng dịch vụ có thành phần bại liệt như: 6 trong 1 Infanrix Hexa/ Hexaxim, 5 trong 1 Pentaxim, 4 trong 1 Tetraxim an toàn, không lây nhiễm từ người sang người như vaccine uống.

Tả

Tả là bệnh nhiễm trùng hệ tiêu hóa do nhiễm phẩy khuẩn Vibrio Cholerae, lây qua đường nước bị nhiễm bẩn bởi phân người hoặc động vật và qua thực phẩm bị nhiễm bệnh trong quá trình chế biến hoặc bảo quản không vệ sinh, lây lan từ ruồi, nhặng nhiễm phẩy khuẩn tả. Bệnh diễn biến nhanh, người bệnh có thể mất nước và điện giải dẫn đến sốc. Bệnh tả hiện vẫn xảy ra rải rác ở một số vùng ở Việt Nam.

Vaccine tả giảm 90% nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy vừa và nặng ở người sau 10 ngày kể từ ngày tiêm và 80% sau 3 tháng sau khi tiêm. Tại nước ta, vaccine tả mORCVAX (Việt Nam) được khuyến cáo tiêm cho những vùng có nguy cơ dịch tả và người có nguy cơ cao như phải thường xuyên tiếp xúc với môi trường nước bị ô nhiễm. Lịch uống vaccine tả gồm 2 liều cách nhau 14 ngày.

Yên Chi