ThS.BS Dương Minh Phúc, Trung tâm Mắt Công nghệ cao, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, chỉ ra 5 bệnh mắt nguy cơ gây mù cao cùng những đặc điểm nhận biết và hướng dẫn phòng ngừa.

Glôcôm

Glôcôm là bệnh lý tổn thương dây thần kinh thị giác chủ yếu do nhãn áp (áp lực trong mắt) tăng cao kéo dài, làm mất thị trường (vùng nhìn) và cuối cùng mất hoàn toàn thị lực. Một số thể bệnh diễn tiến âm thầm, không gây đau, đỏ mắt ở giai đoạn đầu, khi thị lực giảm hẳn do dây thần kinh bị tổn thương nặng thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. Điều trị lúc này chỉ có tác dụng làm chậm hoặc ngăn tiến triển, không lấy lại được thị lực đã mất.

Theo bác sĩ Phúc, người trên 40 tuổi có cấu trúc nhãn cầu bất thường như tiền phòng nông, chiều dài trục nhãn cầu ngắn hay tiền sử gia đình có người mắc bệnh glôcôm... có nguy cơ cao.

Bong võng mạc

Võng mạc gồm các tế bào thần kinh cảm thụ ánh sáng và truyền tín hiệu lên não. Khi bị tách khỏi lớp mô nuôi dưỡng bên dưới, võng mạc không được cung cấp máu, oxy và dinh dưỡng dẫn đến các tế bào thần kinh chết rất nhanh chỉ sau vài giờ đến vài ngày, không thể tái sinh. Ánh sáng khi đó vẫn đi vào mắt nhưng võng mạc không còn hoạt động, ngắt tín hiệu truyền đến não.

Nếu được phẫu thuật sớm (trong vòng 24-72 giờ đầu), nhất là khi bong võng mạc chưa qua vùng hoàng điểm, có thể cứu được phần lớn thị lực. Trường hợp chậm điều trị, các tế bào thần kinh bị thoái hóa vĩnh viễn, dịch dưới võng mạc xơ hóa, có điều trị cũng không phục hồi chức năng thị giác.

Giác mạc chóp

Cấu trúc collagen trong mắt bị yếu, giác mạc mỏng dần và phồng ra thành hình chóp thay vì hình cầu là triệu chứng của bệnh giác mạc chóp. Khi bệnh tiến triển, giác mạc biến dạng nghiêm trọng, các sợi collagen bị rách, gây sẹo giác mạc vĩnh viễn. Ánh sáng không hội tụ đúng lên võng mạc làm hình ảnh nhìn thấy bị nhiễu, mờ dần, thậm chí mù chức năng (mắt không tối hẳn, vẫn thấy lờ mờ ánh sáng nhưng không đọc được chữ hay thấy đường).

Hiện chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn giác mạc chóp, chỉ có thể kiểm soát và cải thiện thị lực nếu phát hiện sớm, can thiệp đúng cách, kịp thời ngăn bệnh diễn tiến nặng tới mù vĩnh viễn. Nếu người bệnh khám, điều trị trễ, ghép giác mạc là lựa chọn duy nhất để phục hồi thị lực.

Võng mạc đái tháo đường

Võng mạc được nuôi dưỡng bởi mạng lưới mao mạch rất nhỏ và mảnh. Ở người bệnh đái tháo đường, các mạch máu nhỏ dễ bị tổn thương gây tắc nghẽn, thiếu máu cục bộ và ngăn oxy đến nuôi dưỡng các tế bào dẫn đến chết dần, thị lực giảm không hồi phục.

Võng mạc đái tháo đường nguy hiểm vì không có triệu chứng rõ ràng, người bệnh thường đến khám khi đã tổn thương nặng. Điều trị chỉ giúp ổn định, không phục hồi thị lực đã mất. Theo bác sĩ Phúc, có thể kiểm soát võng mạc đái tháo đường bằng cách thường xuyên theo dõi đường huyết, huyết áp, mỡ máu và khám mắt định kỳ để phát hiện, điều trị sớm (nếu có).

Thoái hóa hoàng điểm

Hoàng điểm là vùng trung tâm của võng mạc, có mật độ tế bào nón cao nhất giúp đọc, nhận diện chi tiết, khuôn mặt... Khi vùng này bị tổn thương, mắt vẫn còn thấy ánh sáng xung quanh nhưng không còn nhìn rõ ở trung tâm.

Thoái hóa hoàng điểm gây mù cao vì tổn thương xảy ra đúng vùng có các tế bào cảm thụ ánh sáng cao nhất, đặc biệt nếu xuất hiện tình trạng hoàng điểm bị teo hoặc sẹo hóa. Bệnh gồm thể khô và thể ướt, trong đó thể ướt tiến triển rất nhanh chỉ vài tuần hoặc vài tháng có thể mất thị lực trung tâm hoàn toàn nếu không tiêm thuốc tăng trưởng nội mô mạch máu kịp thời.

Không có cách chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể làm chậm tiến triển bệnh bằng cách ăn uống thực phẩm giàu chất chống oxy hóa (vitamin C, E, kẽm, lutein, zeaxanthin), bỏ thuốc lá, kiểm soát huyết áp, mỡ máu, khám mắt định kỳ, đặc biệt vùng đáy mắt sau 50 tuổi. Bác sĩ Phúc lưu ý đục thủy tinh thể độ nặng, bệnh võng mạc do sinh non, u hoặc bệnh thần kinh thị giác, nhiễm trùng nặng... cũng có khả năng gây mù cao. Ngoài khám mắt định kỳ, khi mắt bị sưng, viêm, giảm thị lực, đau... người bệnh cần đến các cơ sở có chuyên khoa Mắt để khám, điều trị kịp thời.

Nhật Minh